رژیم طالبان در افغانستان اجرای قوانین شریعت را بر اساس تفسیر خویش از دستورات اسلام آغاز کرده است.

 پاکستان از جمله کشورهای اسلامی بوده که از جهان بینی و اجرای قوانین اسلامی توسط طالبان افغانستان فاصله گرفته است. با این حال، چنین دیدی افراطی در رده‌های مختلف طالبان در مقایسه با بقیه جهان اسلام، چالش شدیدتری را برای پاکستان ایجاد کرده است.

 چنین باورهای مذهبی و دردسرهای ایدئولوژیکی نه تنها برای جامعه پاکستان چالش زا است، بلکه ارتباط نزدیک تحریک طالبان پاکستان و طالبان افغان به یک نگرانی عمیقی برای دولت پاکستان تبدیل شده است که این به نحوط دید استراتیژیک دولت پاکستان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

 طالبان و گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به آن در حال آزمایش این دید استراتژیک برای جامعه پاکستان است. این در حالی است که ارتباط طالبان با مدرسه‌ها در این کشور زمانی سرمایه سیاسی برای دولت بوده است. نور ولی محسود رهبر تحریک طالبان پاکستان، در یک پیام ویدیویی اخیر تأیید کرد که گروه او در حال انجام یک «جهاد» است که معلمان در مدارس پاکستان آن را تبلیغ می‌کنند.

کشورهای اسلامی نگران دیدگاه طالبان نسبت به اسلام هستند، زیرا این دیدگاه بیشتر یک چالش سیاسی است تا ایدئولوژیک. جوامع اسلامی از مراکش تا اندونزی یک نوع سازگاری عملکردی را با ارزش‌های مدرن همچون آزادی و حقوق بشر ایجاد کرده‌اند.

 بسیاری از کشورها و نهادهای اسلامی از جمله سازمان همکاری‌های اسلامی، سیاست‌های طالبان در برابر زنان، محدود نمودن حقوق کار زنان و ممنوعیت آموزش زنان را محکوم کرده‌اند. با این حال، رهبران طالب اصرار دارند که سیاست‌های آنها همسان با فقه اسلامی است. اگرچه سازمان همکاری‌های اسلامی تعامل خویش را با طالبان پایان نداده، اما اگر کابل به کارزار ایدئولوژیک خود ادامه دهد این سازمان می‌تواند در رویکرد خود تجدید نظر کند.

درست است که علمای دینی پاکستان در برداشت طالبان از «امارت اسلامی» با طالبان شریک بودند. با این حال، زمانی که طالبان در حال نبرد علیه کابل و نیروهای خارجی بودند، علمای پاکستان قبل از تصرف قدرت نظر قبلی خود را بازبینی کرده بودند. این تجدید نظر زمانی رخ داد که موجی از خشونت و نفرت با انگیزه مذهبی پایه‌های جامعه را تضعیف می‌کرد و همچنین دولت را وادار کرد تا تفکر استراتژیک خود را که دارای گرایش ایدئولوژیک بود، بازنگری کند.

اعلامیه‌یی تحت نام (پیغام پاکستان) در ۱۵ جنوری ۲۰۱۸ در خانه رئیس جمهور پاکستان با حضور رهبران مذهبی و سیاسی اعلام گردید. 

بخش اول این اعلامیه شامل مقدمه‌یی بود که بر تحلیل از وضعیت ایدئولوژیک و سیاسی می‌پرداخت. بخش دوم شامل مجموعه‌یی از احکام دینی بود که توسط ۱۸۲۹ عالم دین که در برگیرنده نماینده های همه  همه مکاتب دینی کشور بود، امضا شد.این اعلامیه به طور قاطع تروریسم، نفرت فرقه ای و مذهب ای، درگیری مسلحانه فرقه ای و تحمیل ایدئولوژی خود به دیگران را به  جبر محکوم می کرد.

علمای دینی که این اعلامیه را امضا کرده بودند، متعهد شدند که برای جامعه ای مبتنی بر دموکراسی، آزادی، برابری، بردباری، هماهنگی، احترام متقابل و عدالت تلاش خواهند کرد تا یک فضای مبتنی بر همزیستی مسالمت آمیز دست یابند.

براساس اعلامیه پیغام پاکستان، «حداکثر قانون» در پاکستان بر اساس آموزه ها و اصول اسلامی وجود داشته است. جالب اینجاست که چند تن از سران سازمان های فرقه ای و جنگجویان نیز این اعلامیه را امضا کردند، از جمله علمای حامی جهاد در افغانستان و کشمیر تحت اشغال هند.

بیانیه نور ولی محسود رهبر طالبان پاکستان که قبلاً ذکر شد، به فتواهای علمای دینی پاکستان قبل از پیغام پاکستان و فضای عمومی طرفدار جهاد که در مدرسه ها ادامه داشت، اشاره دارد. نور ولی محسود در این پیام ویدئویی می‌گوید که جهاد تحریک طالبان پاکستان در پرتو فتواهای علمای پاکستان راه‌اندازی شده است و «اگر در اجرای این فتوا کوتاهی و … قصور داشته باشیم یا تغییری داده‌ایم جهت جهادی را پس شما ما را راهنمایی کنید، و ما آماده شنیدن استدلال شما هستیم. این یک مسئله جدی برای علما است، زیرا تحریک طالبان پاکستان “سکوت شما را به نفع ما می‌داند که دوشادوش ما بجنگید».

جالب اینجاست که درست قبل از انتشار این پیام ویدئویی، گروهی از علمای پاکستان عمدتاً از خیبر پختونخوا، فتوای دیگری را در ادامه پیغام پاکستان صادر کردند و اعلام کردند که هیچ فرد یا گروهی حق اعلام جهاد را ندارد و این تنها در اختیار دولت است.

تحریک طالبان پاکستان در تلاش برای مقابله با چنین استدلال‌هایی، ساختار سازمان را تغییر داده و گروه شبه‌نظامی را به «ولایت» (حکومت) تبدیل کرده و تشکیل یک سیستم «حکومت» موازی را برای مناطق قبیله‌ای اعلام کرده است.

 طالبان افغان و تحریک طالبان پاکستان همچنین استدلال می‌کنند که دارالعلوم دیوبند، که قدرت ایدئولوژیک و سیاسی خود را از آنجا می‌گیرند، انگلیسی‌ها را از شبه قاره هند بیرون راندند و گروه‌های مجاهدین اتحاد جماهیر شوروی را درهم شکسته و نیروهای ناتو را مجبور به ترک کشور کرده‌اند.

علمای دین باید به چالش تحریک طالبان پاکستان پاسخ دهند. نهاد های امنیتی ضرورت به بازنگری در مفهوم ایدئولوژیک دارد که تفکر استراتژیک عمدتاً بر اساس آن بنا شده است. با وجود خسارات هنگفتی که پاکستان از دست تروریست ها متحمل شده است، این تفکر بارها و بارها مشهود بوده است.  

به باور دولت پاکستان، طالبان افغان در نهایت برای خنثی کردن تهدیدات تحریک طالبان پاکستان با پاکستان همکاری خواهد کرد، اما تفکر مشترک میان این دوگروه باعث توقف این همکاری های شده است.

نهادهای دولتی پاکستان بارها از علما دعوت به کمک کرده است. اکنون آشکار است که این رویکرد جواب نداده است. اما حتی در آن زمان، تعداد کمی از متفکرین استراتژیک بر همان استدلال های پیوندهای تاریخی، ایدئولوژیکی و سیاسی با افغانستان تاکید می کردند.

همانطور که قبلاً گفته شد، پاکستان به یک سیاست جدیدی در افغانستان مبتنی بر همکاری و یک پارادایم عمل گرایانه نیاز دارد. علمای دینی می‌توانند با ارائه استدلال‌های قانع‌کننده برای مقابله با روایت‌های تحریک طالبان پاکستان و ساختارشکنی افکار طالبان در مورد دیدگاهشان از اسلام کمک کنند.

این یک روند طولانی خواهد بود. در ابتدا، این امر مستلزم اعزام علمای پاکستانی در دیگر کشور های اسلامی است، زیرا این مسئله تنها از طریق صدور فتوا و اعلامیه حل نخواهد شد. علما می توانند از تجربیات علمای سراسر جهان اسلام بیاموزند.

با این حال، سوال این است که آیا آنها آماده هستند تا این وظیفه را جدی بگیرند یا خیر؟

منبع: روزنامۀ دان

ترجمه: نقیب سپاهی

لینک:

https://www.dawn.com/news/1731686