شبنم عمری

“اگرچه روسیه به طور فزاینده ای از غرب و برخی نهادهای تحت رهبری غرب منزوی شده است، اما دیدارهای ولادیمیر پوتین در تهران به یک پدیده متفاوت و کاملاً ناراحت کننده تر اشاره می کند”.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به قرارداد صادرات غلجات دریای سیاه چراغ سبز نشان داده که اولین توافق بزرگ بین مسکو و کیف از زمان حمله روسیه به اوکراین در 24 فبروری سال روان می باشد.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل روز جمعه گفت: “این یک توافق برای جهان است. این امر برای کشورهای در حال توسعه در آستانه ورشکستگی و آسیب پذیرترین افراد در آستانه قحطی آسودگی خواهد داشت. این توافق به تثبیت قیمت‌های جهانی مواد غذایی کمک می‌کند که حتی قبل از جنگ در سطح بی‌سابقه‌ای قرار داشتند. این توافق که توسط اوکراین، ترکیه، روسیه و سازمان ملل متحد مورد مذاکره قرار گرفت، چارچوبی را برای ازسرگیری محموله های جهانی غلجات به خارج از اوکراین تعیین می کند.  

این قرارداد ایجاد یک «مرکز کنترل» با کارکنان سازمان ملل، ترکیه، روسیه و اوکراین را در استانبول برای نظارت و هماهنگی صادرات غلات از یک کریدور امن دریایی تعیین شده، فراهم می‌کند. این ترتیب صادرات مواد غذایی از شهرهای بندری اودسا، چرنومورسک و یوژنی اوکراین را پوشش می دهد.

جزئیات کامل این طرح منتشر نشد. مقامات روسی قبلاً تاکید کردند که کشتی‌های اوکراینی که غلات را به خارج از کشور حمل می‌کنند باید در سفر برگشت مورد بازرسی نیروی دریایی روسیه قرار گیرند و دلیل آن نگرانی استفاده از این کشتی‌ها برای قاچاق تجهیزات نظامی به اوکراین است.

 بر اساس نسخه نهایی توافق، کشتی‌های اوکراینی ورودی می‌توانند توسط ارتش ترکیه بازرسی شوند. چهار طرف شرکت کننده در اوایل هفته گذشته به توافق اولیه دست یافتند، اما این توافق باید توسط پوتین روشن می گردید.  پوتین در اوایل این هفته با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه برای نهایی کردن توافقنامه دیدار کرد و از همتای ترک خود به خاطر تلاش‌های پیشگیرانه آنکارا برای میانجی‌گری در توافق صادرات غلات در چند ماه گذشته تشکر کرد.

میخائیلو پودولیاک، دستیار رئیس جمهور اوکراین تاکید کرد که از نظر فنی هیچ توافق مستقیمی بین روسیه و اوکراین وجود ندارد. در عوض، هر دو کشور به طور جداگانه همان “توافق آینه ای” را با ترکیه و سازمان ملل امضا کردند. با این وجود، این معامله اولین توافق اساسی حتی اگر به صورت نیابتی  بین مسکو و کیف از آغاز جنگ اوکراین است.

 پوتین روز سه‌شنبه برای دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران وارد ایران شد. تهران بیانیه‌ای مبنی بر حمایت کامل از تلاش‌های جنگی روسیه در اوکراین ارائه کرد: “جنگ یک موضوع خصمانه، خشن است و جمهوری اسلامی هرگز حاضر نیست مردم عادی را درگیر جنگ‌ها ببیند. اما در مسئله اوکراین، اگر روسیه اقدامی را آغاز نمی کرد، طرف مقابل شروع به جنگ می کرد. ناتو یک موجود خطرناک است. غرب کاملا مخالف روسیه قوی و مستقل است. اگر راه برای ناتو باز شود، هیچ محدودیتی نمی شناسد. اگر در اوکراین متوقف نمی شد، بعداً جنگ مشابهی را در کریمه آغاز می کرد”.

روسیه و ایران وجه مشترکی در مقابله با تحریم های غرب پیدا کردند. گازپروم روسیه قراردادی 40 میلیارد دلاری با شرکت ملی نفت ایران امضا کرد تا به تولیدکنندگان ایرانی در توسعه میادین نفت و گاز در سراسر کشور کمک کند.

پوتین روز سه‌شنبه نیز در یک نشست سه جانبه با اردوغان و ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران برای بحث در مورد درگیری در سوریه شرکت کرد.

 روسیه و ایران به عنوان حامیان اصلی بشار اسد، رهبر درگیر سوریه ظاهر شده اند، در حالی که ترکیه از گروه های ضد دولتی در شمال این کشور حمایت می کند. این اجلاس با شکست اردوغان در جلب حمایت روسیه و ایران از حمله جدید ترکیه در شمال سوریه به بهانه مبارزه با گروه های “تروریستی”، این اختلافات اساسی را حل نکرد.

بیانیه مشترک منتشر شده توسط سه شرکت کننده که مجموعاً به عنوان پلت فرم آستانه شناخته می شود بر تعهد آنها به تمامیت ارضی سوریه تأکید کرد و افزود که “امنیت و ثبات” در شمال شرق سوریه “تنها بر اساس حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی می تواند محقق شود. اردوغان در برگشت به کشور به خبرنگاران گفت تا زمانی که نگرانی های امنیتی ترکیه برطرف نشود، گزینه نظامی در شمال سوریه را کنار نخواهد گذاشت.

قرارداد غلات یک هفته دیپلماسی روسیه را محدود کرد که کارشناسان می گویند هدف آن نشان دادن این بود که کارزار غرب برای منزوی کردن مسکو از نظر اقتصادی و سیاسی شکست خورده است.

جان درنان از مؤسسه صلح ایالات متحده به CNBC گفت: “من فکر می کنم روس ها این نشست را به عنوان نشان دادن اینکه آنها در واقع منزوی نشده اند، آنها هنوز یک بازیگر اصلی در خاورمیانه هستند.” وی با اشاره به اظهارات قبلی کربی مبنی بر سفر پوتین به خاورمیانه افزود: “اما من فکر می‌کنم، به گفته جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی، این که روس‌ها باید برای حمایت نظامی نزد ایرانی‌ها بروند، کمی ناامیدی را نشان می‌دهد که آقای پوتین و روسیه تا چه حد به طور فزاینده ای منزوی شده اند”.

اگرچه روسیه به طور فزاینده ای از غرب و برخی نهادهای تحت رهبری غرب منزوی شده است، دیدارهای پوتین در تهران به یک پدیده متفاوت و کاملاً ناراحت کننده تر اشاره می کند: علیرغم تلاش های مداوم سیاست گذاران اروپایی و آمریکایی برای ایجاد یک جبهه متحد جهانی علیه کرملین بخشی از جهان غیرغربی بی طرفی خود را حفظ کرده است یا، مانند چین و ایران، صریحاً چارچوب روسیه را برای مناقشه تأیید کرده است.