جمعه, ۱۰ حمل ۱۴۰۳

در راستای همگرایی منطقه‌ای

Untitled

انقلاب ایران به ثمر می‌نشیند؟

21 November 2022

فصیحه امیری- ژورنالیست آزاد

از زمان انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ در ایران، زنان نسبت به مردان نقش محدودی در دولت و مناصب سیاسی داشته اند. با این حال، زنان به شکل متداوم رژیم ایران را به چالش کشیده و به تدریج از برخی حقوق برخوردار شده‌اند. از زمان به قدرت رسیدن ابراهیم رئیسی به سمت ریاست جمهوری ایران، رویکردهای خصمانه به ویژه در مقابل زنان تشدید شده است. رژیم ایران تلاش ورزیده است که دایرۀ فعالیت زنان را محدود سازد، پوشش زنان را خط‌بندی کند و زنان را به تدریج از صحنه بر دارد. اما این تلاش‌ها با مقاومت بی‌سابقه و اعتراض گسترده و سراسری در کشور همسایۀ ایران مواجه شده است. اکنون رژیم ایران در تلاش است تا اعتراضات ضد دولتی ناشی از مرگ مهسا امینی را سرکوب کند.

زنان ایرانی به چه پیمانه از قدرت سیاسی برخوردار اند؟

زنان ایرانی به پیمانی خیلی کوچک از قدرت سیاسی برخوردار اند. زنان ایران در مجلس نمایندگان و کابینه حضور دارندف از ایران در جامعۀ بین‌المللی نمایندگی می‌کنند؛ اما تعداد آنها بسیار کمتر از مقامات مرد بوده و هرگز به بالاترین مناصب دولتی ایران ارتقا نیافته اند. براساس روش پذیرفته شده در ایران، رهبر ایران باید مرد باشد و هیچ زنی تاکنون به عنوان نامزد ریاست جمهوری تایید نشده است.

در حالی که مقامات بلندپایه زن معمولاً در مورد مسائل مربوط به جندر محافظه کار اند، اما برخی با موفقیت اصلاحاتی را به نفع زنان انجام داده اند. مونا تجلی محقق مطالعات زنان و خاورمیانه در دانشگاه اگنس اسکات می‌گوید که زنان در خطر به حاشیه راندن مواجه هستند.  اگرچه برخی از مقامات برکنار شده روابط خود را با رژیم حفظ کرده‌ اما به آنها کمک می‌کند تا با کمترین خطر از حقوق زنان حمایت کنند.

تجلی می‌گوید، تندروهای ایران از جمله رئیسی اصلاح‌طلبان را هم در داخل و هم در خارج از رژیم منزوی نموده است. تندروها در رای گیری سال ۲۰۲۰ کنترل پارلمان را به دست آوردند؛ انتخاباتی که شاهد مشارکت کم سابقه بود. تعداد نمایندگان زن از ۲۹۰ نماینده ۱۷ نفر باقی ماند، اما محافظه کاران جایگزین اکثر نمایندگان اصلاح طلب شدند. اکثر نمایندگان مجلس اعتراضات کنونی را محکوم کرده اند.

زنان در خارج از دولت نیز با نابرابری قابل توجهی روبرو است. آنها پس از انقلاب ۱۹۷۹ حقوق خود را از دست دادند و دولت رئیسی قوانینی را تصویب کرد که آزادی آنها را محدودتر می کند.

 زنان از مشاغل خاص محروم اند. اگرچه در دهه‌های اخیر به طور فزاینده‌ای وارد نقش های مردانه شده اند. به گفته وزارت امور خارجه ایالات متحده: اگرچه زنان ۶۰ درصد از دانشجویان دانشگاه‌ها را تشکیل می دهند، اما فیصدی بیکاری آنها در سال ۲۰۲۱ دو برابر مردان بوده و به طور متوسط کمتر از نیمی از دستمزد مردان را در همان مشاغل مشابه دریافت می کردند.

چرا رژیم ایران نگران اعتراضات کنونی است؟

 زنان از آغاز جمهوری اسلامی به ایدئولوژی رژیم اعتراض کردند و اغلب در معرض خطر قرار دارند: ایران به دلیل تعداد بالای اعدام‌های مردان و زنان معروف است و بسیاری از زنانی که قبلاً زندانی شده‌اند، حکایت از تهدید یا تجاوز جنسی نموده است.

اما مشارکت زنان در تظاهرات کنونی فراتر از تظاهرات قبلی حتی جنبش سبز ۲۰۰۹ یا اعتراضات خیابانی ۲۰۱۷، که زنان نیز در آن نقش‌های محوری داشتند، گزارش شده است. نقش زنان و دختران جوان به ویژه در تظاهرات کنونی برجسته هستند: میانگین سنی دستگیرشدگان در تظاهرات پانزده سال می‌باشد.

معترضان از اصلاحات عبور کرده و می خواهند حکومت دینی ایران را به جای اصلاح، کنار بگذارند. شعارهای «زن، زندگی، آزادی» و فراخوان برای پایان دادن به حجاب اجباری، ایدئولوژی اسلامی را که حکومت ایران بر مبنای آن استوار است، به چالش کشیده است. این اعتراضات به طور غیرمعمولی از حمایت گسترده بدون محدودیت طبقاتی، قومیتی یا جنسیتی، برخوردار شد.

آیا قدرت های خارجی می توانند از معترضان حمایت کنند؟

 برخی از کشورهای غربی سرکوب خشونت آمیز اعتراضات توسط رژیم ایران را محکوم کرده و تحریم هایی را علیه مقامات دخیل در سرکوب اعمال نموده است. ایالات متحده به دنبال حذف ایران از کمیسیون سازمان ملل متحد در مورد وضعیت زنان بوده و در عین حال انتظار می‌رود آلمان و ایسلند در نشست ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل در نوامبر درخواست تحقیق درباره نقض حقوق بشر را در ایران صادر نماید. بسیاری از تحلیلگران می گویند دولت های حامی تظاهرات می توانند به معترضان کمک کنند تا محدودیت های اینترنتی را که دسترسی آنها به رسانه های اجتماعی را محدود می کند، دور بزنند. واشنگتن در حال حاضر در تلاش است تا دسترسی به اینترنت را برای شرکت‌های فناوری آسان‌تر کند. تجلی، بر اهمیت دسترسی ایرانیان به تریبون‌های رسانه‌ای تاکید می‌کند.

اقدامات بعدی چیست؟

بسیاری از کارشناسان به این باور اند که سیاست های سختگیرانه حجاب احتمالاً پابرجا خواهد ماند. زیرا تندروهای ایران نگران اند که سازش بیشتر منجر به امتیازات بیشتر می شود. دولت ایران ریشه این اعتراضات را نپذیرفته و در عوض دخالت غرب، عربستان سعودی و گروه‌های کرد تبعیدی در عراق را مقصر می داند.

به باور سوزان مالونی از مؤسسه بروکینگز، ایران حملات موشکی خویش را در برابر گروه های تعبیدی کرد در اعراق افزایش خواهد داد. سرکوب های داخلی نیز می تواند تشدید شود به ویژه در مناطق مرزی با جمعیت زیادی از اقلیت های قومی مانند کردها و بلوچ ها. با این حال، اعتراضات نشانه‌هایی از به درازا کشیدن را نشان می دهد. مالونی می‌گوید رژیم مطمئن نیست که چگونه معترضانی را که از آن نمی‌ترسند، از فعالیت باز بدارد. اگرچه اعتراضات بدون رهبر و سازماندهی نشده به نظر می رسند، اما می تواند با بدرفتاری با هر زنی که قوانین حجاب را زیر پا می گذارد، به آنها دامن بزند.

مالونی می‌گوید: “نیروهای امنیتی باید تصمیم بگیرند که یکی از آن زنان را دستگیر کنند و به طور بالقوه مورد سوء استفاده قرار دهند، دور دیگری از اعتراض‌ها را تسریع کنند، وضعیت بالقوه دیگری را برای شهادت ایجاد کنند، که خود باعث ایجاد یک حرکت خودپایه در تجمعات و تظاهرات می‌شود”.

به باور کارشناسان، ایران بر سر یک دوراهی قرار دارد. اما هیچ اتفاق نظری در مورد سقوط رژیم وجود ندارد. انقلاب ۱۹۷۹ نقطه اوج ناآرامی‌ها بود که طی ماه‌ها سازمان‌دهی‌شده‌تر و مهیب‌تر شد. برخی تحلیل‌گران می‌گویند این اعتراض‌ها هم از چنان قابلیت برخوردار می باشد.

اما اعتراضات کنونی زنان ایران، لرزه به جمهوری اسلامی انداخته است. بسیاری‌ها گمان نمی‌کردند اعتراضات این قدر طول بکشد. از اعتراضات ایران حدود هفتاد روز سپری شده است. برخلاف بسیاری از برداشت، اعتراض عملاً به یک انقلاب اجتماعی مبدل شده است. چه اعتراضات نتیجه بدهد و چه ندهد، قطعاً وضعیت پیشا «انقلاب» و پسا انقلاب متفاوت خواهد بود.