حمید فرهادی

نمایندگی سیاسی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) روز گذشته گزارشی را منتشر کرد که در آن گویا از نقض حقوق بشر و کشتار غیر نظامیان در حاکمیت طالبان پرده برداشته شده است، اما متن این گزارش بیشتر از اینکه گویای جنایات گروه طالبان در ده ماه گذشته باشد، توماری برای توجیه حاکمیت این گروه در افغانستان بود.

در دانش رسانه‌ای، نظریه‌ای به نام «برجسته‌سازی» وجود دارد. در قالب این نظریه‌ نهادها و رسانه‌ها با استفاده از کلمات و اصطلاحات مورد نظر، سعی می‌کنند ذهنیت مخاطب را از سمتی به سمتِ دیگر هدایت کنند. در این مطلب به مواردی اشاره می‌شود که به اساس آن یوناما مشخصاً از این شگرد برای برائت طالبان و سفیدنمایی از حاکمیت این گروه در افغانستان استفاده کرده است.

یوناما در بخشی از گزارشی خود آورده است که «با وجود کاهش قابل توجه درگیری‌های مسلحانه در افغانستان در ۱۰ ماه گذشته، نقض حقوق بشر و تلفات غیرنظامیان همچنان مانند گذشته است». در مفاهیم نظریه‌ی برجسته‌سازی، این بخشی از متن گزارش یوناما «برجسته‌کردن بخشی از حقیقت و پنهان‌سازی بخشی دیگر» است.

اصطلاح «کاهش قابل توجه درگیری‌های مسلحانه» این مفهوم را به مخاطب می‌رساند که طالبان با پیروزی نظامی‌شان امنیت را به کشور به ارمغان آورده‌اند و جان غیرنظامیان و مردم «به طور قابل توجهی» در مصونیت قرار گرفته است. استفاده از اصطلاح «مانند گذشته» نیز در بر گیرنده‌ی این مفهوم است که علی‌رغم بحران سیاسی، وضعیت حقوق ‌بشری فعلی نسبت به گذشته که افغانستان دارای یک دولت نسبتاً مشروع و مردمی و پیرو قوانین ملی و بین‎‌المللی بود، تغییری نکرده است.

مارکس پوتزل، نماینده ویژه سرمنشی سازمان ملل متحد برای افغانستان در این گزارش گفته: «علی‌رغم بهبود وضعیت امنیتی» از ۱۵ آگست سال گذشته، مردم افغانستان به‌ویژه زنان و دختران از «حقوق کامل» برای زندگی محروم هستند. در این بخشی از گزارش بار دیگر نمایندۀ ویژه سرمنشی سازمان ملل متحد برای افغانستان وضعیت امنیتی را «بهبود یافته» می‌خواند. اصطلاح حقوق کامل در حالی در این گزارش به کار رفته است که هیچ جایی از دنیا را نمی‌توان یافت که حقوق انسان‌ها و زنان به صورت کامل در آن تأمین شده باشد. در حالیکه زنان طی این مدت حتی از ابتدایی‌ترین حقوق شان که حق آموزش و کار است محروم شده‌اند.

برخلاف اظهارات نمایندۀ ویژه سرمنشی سازمان ملل متحد برای افغانستان که گفته است وضعیت امنیتی در افغانستان بهبود یافته، اما گزارش مستند رسانه‌های آزاد افغانستان نشان می‌دهد که در این مدت، گروه‌ها و اقلیت‌های افغانستان در هیچ نقطه‌ی این کشور از دست ملیشه‌های طالبان امنیت کامل نداشته‌اند. طی این مدت، صدها هزار شهروند افغانستان از ترس طالبان به کشورهای دیگر مهاجر شده‌اند.  گزارش‌ رسانه‌ها به نقل از منابع محلی از پنجشیر، اندراب، تخار و خوست فرنگ همچنان نشان می‌دهد که طالبان دست به جنایات جنگی و ضد بشری زده و صدها تن از مردم بیگناه را در این مناطق بازداشت، شکنجه و به قتل رسانیده‎اند.

در ماه گذشته میلادی دیدبان حقوق بشر گزارشی را منتشر کرد که بر مبنای آن در واکنش درگیری‌ها میان جبهه مقاومت و طالبان، این گروه با اعزام هزاران جنگجوی خود به ولایت پنجشیر عملیات جستجوی خانه‌به‌خانه را راه اندازی کرد. در جریان این عملیات جستجو، نیروهای طالبان دست به اقداماتی همچون اعدام‌های صحرایی و سربه‌نیست کردن‌های اسیران و بازداشت‌شدگان زدند.

طالبان در ۷ ماه می سال جاری میلادی، ۷ فرد غیرنظامی را در روستای قاسان اندراب تیرباران کردند و حدود ۱۰ نفر را با خود بردند.  به اساس اعلامیه سفارت آمریکا، طالبان در ۱۴ ماه اگست سال ۲۰۲۱ در یک اقدام انتقام‌جویانه صدها غیرنظامی را در ولسوالی اسپین‌بولک ولایت قندهار در جنوب افغانستان قتل عام کرده‌اند.

آمار غیر دقیق

یوناما می‌گوید که در ده ماه گذشته،۲۱۰۶  مورد غیرنظامی (۷۰۰ کشته، ۱۴۰۶ زخمی) را در افغانستان ثبت کرده‌اند که بیشتر آنها به گروه دولت اسلامی و حملات آن علیه اقلیت‌های قومی و مذهبی نسبت داده شده است.

در این بخش گزارش، یوناما بار دیگر می‌خواهد که طالبان را از جنایت‌های جاری در افغانستان برائت داده و بخش عمده‌ای از جنایت‌ها را به گردن داعش بیاندازد. درحالی‌که بسیاری از ناظران معتقد هستند که طالبان زیر نام دولت اسلامی مخالفان شان را سر به نیست می‌کنند.

در بخشی دیگر این گزارش آمده با وصف اینکه طالبان عفو عمومی اعلام کرده‌اند ولی دست‌کم ۱۶۰ تن از نیروهای پیشین امنیتی و دفاعی افغانستان در این ده ماه کشته شده‌اند. در این بخشی از گزاش هرچند یوناما طالبان را عامل قتل تعدادی از نظامیان حکومت پیشین عنوان می‌کند، اما آمار را نادرست ارائه می‌کند. پیش از این روزنامه نیویارک تایمز در یک گزارش تحقیقی نوشته بود که در شش ماه اول پس از قدرت رسیدن طالبان، ۴۹۰ کارمند و نظامی دولت پیشین افغانستان توسط طالبان کشته شده‌اند.

بر اساس گزارش یوناما در ارتباط به جبهه مقاومت ملی به رهبری احمد مسعود، ۱۸ نفر بدون محاکمه کشته شدند، ۵۴ نفر مورد بدرفتاری و ۱۱۳ نفر به اتهام ارتباط با این جبهه بازداشت شدند. اما به نقل از منابع محلی تنها در سه ولسوالی اندراب، دستکم ۲۶ تن در سه ماه گذشته از سوی طالبان به اتهام ارتباط با جبهه مقاومت کشته شده و حدود ۳۰ تن دیگر ناپدید هستند. این نشان میدهد که آمار  یوناما از افراد کشته شده در ارتباط با جبهه مقاومت واقعی نیست. یوناما همچنان از کشتار بی‌رحمانه و آواره‌شدن مردم بیگناه در ولسوالی بلخاب چیزی ننوشته است.

یوناما نوشته است که طی ده ماه گذشته حقوق بشری دست‌کم ۱۷۳ روزنامه‌نگار و کارمند رسانه نقض شده است که از این تعداد ۱۶۳ مورد به مقامات حاکم نسبت داده شد. ۱۲۲ نفر دستگیر، ۵۸ نفر مورد آزار و اذیت و ۳۳ نفر تهدید شدند. در این گزارش هیچ اشاره‌ای به قتل روزنامه نگاران نشده است. در حالیکه فدراسیون بین المللی روزنامه نگاران گزارش میدهد که از ماه می ۲۰۲۱ تا اپریل سال ۲۰۲۲، ۷۵ موردن نقض حقوق رسانه‌ها از جمله ۱۲ مورد قتل و بازداشت ۳۰ روزنامه‌نگار دیگر ثبت شده است.

نشر چنین گزارش غیرواقعی و نگاه سطحی به بحران بشری در افغانستان توسط مهمترین سازمان بین‌المللی، غیر مسوولانه و رفع مسوولیت از سرنوشت حدود ۴۰ میلیون شهروند این کشور است. سازمان ملل متحد می‌خواهد با نشر چنین گزارش‌ها و ارائه آمارهای غیر واقعی، ذهنیت عمومی را به پذیرش طالبان آماده بسازد و از حضور این گروه در حاکمیت کشور سفیدنمایی کند. این در حالی است که مردم افغانستان در بدترین وضعیت انسانی و بشری قرار دارند و مصئونیت، آرامش و امید به طور کلی از مردم این کشور گرفته شده است. نشر یک گزارش و ارائه آمار غیر دقیق از سوی سازمان ملل متحد، آب سردی است بر پیکر امیدهای میلیون‌ها شهروند این کشور که از حاکمیت یک گروه تروریستی در کشورشان به تنگ آمده و امیدشان را بسته‌اند به حقوق و ارزش‌های جهانی که سازمان‌ ملل متحد مهمترین حامی و ناظر تطبیق این حقوق و ارزش‌های بشری در جهان شناخته می‌شود. نشر چنین گزارشی نشان میدهد که شعار حقوق بشر و آزادی‌های مدنی در کشورهای جهان سوم پشیزی به سازمان ملل متحد اهمیت ندارد، بلکه نگاه این سازمان در مورد افغانستان نگاه بسیار سطحی و رفع مسوولیت است و نباید به چند و چون این سازمان‌ و سازمان‌های شبیه آن آنچنان امیدوار و خوشبین بود.