جمشید یما امیری

امیرخان متقی، وزیر خارجۀ طالبان در سفر به اسلام آباد با استقبال گرم مقامات پاکستانی روبرو شده است. متقی علاوه بر شرکت در نشست سه جانبۀ چین، پاکستان و افغانستان، با رییس ارتش، وزیر خارجه و رهبران مذهبی پاکستان دیدار کرده است.

این سفر پس از نشست دوحه دربارۀ افغانستان صورت می‌گیرد که به تاریخ اول و دوم می با حضور ۲۵ کشور و سازمان بین‌المللی در قطر برگزار شد. علی‌رغم تلاش فروان قطر، سازمان ملل متحد از دعوت طالبان در نشست قطر خودداری کرد. با وجود این‌که فیصله‌های نشست دوحه از جمله تصمیم به ادامۀ مأموریت دیپلوماتیک و بشردوستانۀ سازمان ملل در کابل به سود طالبان بود، اما مقامات طالبان از عدم حضور نمایندگان شان در قطر به تندی انتقاد کردند. غیبت طالبان و دیگر جریان‌های سیاسی افغانستان در قطر، به سود پاکستان بود. پاکستان با فرستادن هیأت بلندپایه به دوحه تلاش ورزید جای خالی طالبان را پر کند و باردیگر به نیابت از افغانستان در نشست های جهانی و کنفرانس‌های بین المللی ظاهر شود.

علی‌رغم همۀ انتقادهایی‌که بر طالبان وارد است، در این دور حضورشان در کابل، به پاکستان فرصت نمایندگی از افغانستان در سطح بین‌المللی را نداده‌اند. حضور بازیگرانی چون قطر سبب شده است که پاکستان نتواند به نیابت از پاکستان ظاهر شود. باری شهباز شریف نخست‌وزیر و بلاول بوتو وزیر خارجۀ پاکستان در نیویارک دربارۀ پیچدگی وضعیت در افغانستان و ناتوانی طالبان در کنترل بحران صحبت کرده بودند که با واکنش سخت وزارت خارجۀ طالبان روبرو شد. عباس استانکزی معاون وزیر خارجۀ طالبان گفت که پاکستان نمی‌تواند همانند چهل سال گذشته از آدرس افغانستان در سطح بین المللی تغذیه شود. اکنون به نظر می‌رسد که پاکستان توانسته جایگاه از دست رفته‌اش را باز یابد.

در شرایطی‌که طالبان با انزوای بین المللی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، دعوت ملا متقی به‌پاکستان، یک ماساژ روانی، به‌ این گروه است. همانطور که در سه دهۀ حضور طالبان در منازعۀ افغانستان، آخرین ایستگاه دیپلوماتیک این گروه «پاکستان» بوده است. طالبان انتظار داشتند که پاکستان در بحث به رسمیت شناسی این گروه پیش قدم باشد؛ اما اسلام آباد برخلاف دهۀ ۹۰ با احتیاط در تعامل با طالبان برخورد کرده و در مذاکرات و گفت‌وگوهای دو جانبه هیچ اشاره‌ی دربارۀ به رسمیت‌شناسی طالبان نداشته است. درحالی‌که خواست اول و آخر طالبان از پاکستان به رسمیت‌شناسی حاکمیت آن‌ها در افغانستان است. اما به نظر می‌رسد پاکستان هیچ تمایلی در این زمینه ندارد. در یک سال اخیر روابط طالبان با پاکستان بسیار پر تنش و توأم با درگیری بوده است. نیروهای مرزی طالبان به تکرار با ارتش پاکستان در سپین بولدک، دند پتان و تورخم درگیر شده‌اند. در این درگیری‌ها، تلفاتی به دو طرف وارد شده است. دو طرف یکدیگر را مقصر درگیری می‌دانند.

با تغییر رژیم در پاکستان و پایان یافتن آتش‌بس با TTP میزان بی‌اعتمادی، درگیری و اختلاف چند برابر افزایش یافت. پاکستان با توجه به نفوذ و سرمایه‌گذاری‌یی که روی طالبان کرده بود، انتظار داشت که با برگشت طالبان به قدرت، حملات تروریستی در خاک پاکستان پایان یابد و جلو فعالیت و حضور تحریک طالبان پاکستان در خاک افغانستان گرفته شود. انتظار ارتش پاکستان این بود که طالبان افغانستان دست بسته سران تی تی پی را به پاکستان تسلیم کند. اما برخلاف توقعات پاکستان، وضعیت به گونۀ دیگر رقم خورد. طالبان نه تنها جلو فعالیت و حضور تی تی پی را نگرفتند، بل به‌حمایت تسلیحاتی و مالی از متحدان پیشین پاکستانی‌شان دست یازیدند. تی تی پی به لطف عقبۀ جغرافیایی و نظامی در افغانستان، حملات بی‌سابقه و مرگباری را در خاک پاکستان سازمانی دهی کردند. حمله به مسجد پولیس در پشاور، حمله به‌مرکز پولیس در کراچی و حملۀ انتحاری در اسلام‌آباد و ده‌ها رویداد دیگر در خیبرپختونخواه و بلوچستان، زنگ خطر را در راولپندی به صدا در آورد. مقامات پاکستانی، مسوولیت وضعیت پیش آمده را بر یک دیگر حواله کردند. ائتلاف حاکم سیاسی، عمران‌خان نخست‌وزیر پیشین را مقصر وضعیت می‌خوانند.

پاکستان که با بحران فزایندۀ اقتصادی، سیاسی و امنیتی دست به گریبان است، افغانستان را تنها ابزار چانه‌زنی‌ و برگ برندۀ خویش در سطح داخلی و جهانی می‌داند. بنابراین، تحت هیچ شرایطی تنها کارت بازی‌شان را از دست نخواهند داد.