ارشاد امیری

افغانستان بیشتر از هر کشوری از کشور همسایۀ ایران متأثر است. هم‌جواری، هم‌زبانی و هم‌فرهنگی، دو کشور را پیوند عمیق زده است. در عصر ارتباطات و شبکه‌های اجتماعی، روابط و هم‌دلی میان مردمان دو کشور، بیشتر از هر زمان دیگری افزایش یافته است.

این مناسبات ریشۀ تاریخی نیز دارد. احزاب چپِ افغانستان، تأثیر زیادی از حزب تودۀ ایران پذیرفته بودند. همان‌طور که انقلاب اسلامی افغانستان، بیشترین تأثیر را از انقلاب آیت‌الله خمینی در ایران پذیرفته بود.

به‌نظر می‌رسد اعتراضات اجتماعی بی‌سابقه، دوام‌دار و پرحاشیه در ایران، به انقلاب تازۀ اجتماعی- سیاسی در کشور همسایۀ غربی می‌انجامد. ناظران معتقد هستند چه این اعتراضات به تغییر رژیم منجر شود و چه نشود، قاعدۀ سیاسی و اجتماعی را در جمهوری اسلامی برای همیشه عوض کرده است.

افغانستان که در نتیجۀ مداخلۀ جمهوری اسلامی ایران و شرکای منطقه‌ای‌اش با بحران مشروعیت، بی‌دولتی و فاجعۀ بشری دست‌وپنجه نرم می‌کند، می‌تواند بیش از هر کشوری به انقلاب زنان و جوانان ایران امیدوار باشد.

اگر رژیم آخوندی در ایران عوض شود، طالبان یک پشتوانۀ محکم منطقه‌ای‌شان را از دست خواهند داد. ساختار امارت اسلامی طالبان، کاپی‌برداری از رژیم جمهوری اسلامی ایران است. رژیم خامنه‌ای و امارت اسلامی طالبان وجوه مشترکی فروانی دارند. جایگاه بلامنازع رهبر، نقش سمبولیک سران دولت و جایگاه ملاها و آخوندها در بدنۀ نظام، به طور کامل در هر دو رژیم یکسان است. رأی و ارادۀ مردم نقشی در ساختار نظام ندارد. هردو با دنیا و جامعۀ بین‌المللی سر ستیز و دشمنی دارد. امر به معروف‌ونهی از منکر، حجاب اجباری، تفتیش عقاید و نقض حریم خصوصی‌ شهروندان، فلسفۀ وجودی رژیم آخوندی ایران و امارت طالبان را تشکیل می‌دهد.

بی‌دلیل نیست که آخوندهای ایران، بیشترین استقبال را از شکست نظام جمهوری در افغانستان، برگشت طالبان و استقرار یک رژیم ایدیولوژیک، یک دنده و ضد غرب در کابل داشته‌اند.

با این حال، تغییر رژیم در ایران که به‌طبع ملاها و آخوندها از صحنه کنار زده خواهند شد و روشنکفران، دیاسپورای برگشته از غرب و بقایای خانوادۀ شاهی جای‌گزین خواهند گردید، روی وضعیت افغانستان و رژیم طالبان تأثیر مستقیمی برجا خواهد گذاشت.

 ایران بیش از چهار دهه به‌مسایل افغانستان نگاه مذهبی، ایدیولوژیک و امنیتی داشته است. استقرار یک نظام دموکراتیک و مردم‌سالار در کشور همسایۀ ایران، نگاه امنیتی و ایدیولوژیک‌محور آن کشور به‌مسایل مربوط به‌منطقه به‌ویژه افغانستان را عوض خواهد کرد.