حسنا

رسانه‌های آزاد که در ۲۰سال پسین مدافع و صدای مردم افغانستان بوده‌‌اند، به شدت تحت نظارت گروه طالبان قرار دارند. این گروه پس از سقوط جمهوریت و کنترل دوباره بر افغانستان نشرات رسانه‌ها را سانسور کرده‌اند و در نخستین‌ روزهای سقوط از نشر و پخش درامه‌های خارجی جلوگیری به عمل آورده‌اند.

در ابتدا، فرهنگ اطلاعات و فرهنگ طالبان مجریان زن در برنامه‌های تلویزیونی را وادار به پوشیدنِ حجاب سختگیرانه و ماسکِ سیاه نمود؛ چون، از نظر طالبان پوشش آن اسلامی نبود و تحریک‌کننده بود. همچنان، این گروه دستورالعمل نشراتی برای فعالیت رسانه‌ها به‌ویژه شبکه‌های تلویزیونی فرستاد که در آن چگونگی نشرات و حضور زنان در پردۀ تلویزیون دیکته شده است.

این وزارت مستقیماً در محتوای نشراتی رسانه‌ها دخالت می‌کند، فعالیت آنها را کاملاً تحت نظارت دارد و در صورتی‌که مخالف میل طالبان به نشر و پخش بپردازند با واکنش تند این گروه مواجه خواهند شد. از جانب دیگر، مقام‌ها و سخنگویان طالبان از شریک کردن اطلاعات به رسانه‌ها خودداری می‌کنند و به تماس‌ خبرنگاران پاسخ نمی‌دهند. 

اخیراً طالبان دستورالعمل‌ جدیدی را وضع کرده‌ است که براساس آن، این گروه می‌تواند در گزینش مهمانان برنامه‌های تحلیلی-سیاسی‌ای رادیویی و شبکه‌های تلویزیونی دخالت داشته باشد. اما، مسؤولان رسانه‌ها به دلیل وضعیت اختناق‌آمیز هیچ‌گونه اعتراضی نکرده‌ و سکوت اختیار نموده‌اند.      

استخبارات طالبان در هماهنگی با وزارت‌های اطلاعات و فرهنگ و امربالمعروف و نهی ازمنکر این گروه محدودیت‌های مورد نظرشان را بر رسانه‌ها تحمیل می‌کنند تا مانع کار مستقلانه و نقادانۀ آنان شوند. ولی، اگر مسؤولان رسانه‌ها از دستورالعمل طالبان سرپیچی کنند با بازداشت، شکنجه و تهدید مواجه ‌می‌گردند.  

این محدودیت‌ها تنها به پایتخت خلاصه نمی‌شود بلکه وضعیت آزادی بیان در ولایات به‌مراتب نگران‌‌کننده‌تراست و خبرنگاران ولایتی تحت نظارت شدید و پیگرد طالبان قرار دارند. به این دلیل، بسیاری از آنان ترک وظیفه نموده و کشور را ترک کرده‌ یا در جستجوی خروج هستند.

پس از روی‌کار آمدن طالبان قانون اساسی افغانستان ملغی شد و سرنوشت قانون رسانه‌های همگانی و قانون حق دسترسی به اطلاعات نیز در هالۀ ابهام قرار دارند. در دورۀ جمهوریت این قوانین به‌عنوان پشتوانۀ حقوقی از فعالیت رسانه‌های آزاد و خبرنگاران حمایت می‌کرد. اما، اکنون طالبان براساس قانون نانوشتۀ خودشان عمل می‌کنند که در آن، رسانه‌های آزاد تهدید درجه یک تلقی شده است.

طالبان کمیسیون رسیدگی به تخلفات رسانه‌ای را تشکیل داده‌ است که نه تشکیلات آن قانونی است و نه نمایندگان خبرنگاران آزاد به‌ویژه زنان در آن عضویت دارند. برعلاوه آن، این کمیسیون در هماهنگی با استخبارات طالبان و وزارت امر بالمعروف و نهی ازمنکر این گروه عمل می‌کند.

فقدان قوانین پشتبانِ رسانه‌های آزاد، کار خبرنگاری را در کشور پرچالش‌ ساخته است و طالبان تلاش دارند که با سانسور کردن رسانه‌ها و فعالیت آزاد خبرنگاران از طریق خلق فضای ترس و ارعاب بقای حاکمیت‌شان را تضمین کنند. طالبان به نهادهای پشتبانِ رسانه‌های آزاد و خبرنگاران هشدار داده است که در صورت سرپیچی از دستورالعمل‌های این گروه، دفاترشان مسدود خواهند شد.

 خفه ساختن آزادی بیان و محدود کردن حوزۀ کار خبرنگاری سبب شده است که صدها خبرنگار به ویژه زنان ترک وظیفه کنند و در جستجوی خروج از کشور شوند. همچنان، بسیاری از رسانه‌ها در ولایات فعالیت‌شان را متوقف ساخته‌اند.

بر اساس گزارش مشترک مرکز خبرنگاران افغانستان و انجمن آزاد ژورنالیستان أفغانستان پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان خشونت‌ها بر علیه خبرنگاران در أفغانستان مضاعف شده‌اند. تنها در هفت ماه اول سقوط جمهوریت و روی‌کار آمدن طالبان ۱۱۷ قضیه خشونت علیه خبرنگاران ثبت شده، بیشتر از ۵ هزار خبرنگار وظیفه خود را از دست داده و  ۲۲۴ رسانه  مسدود شده‌اند.