امیری

از تثبیت نخستین بیمار کرونا در هرات حدود سه ماه می‌گذرد. در سه ماه، نزدیک به هفت هزار تن در افغانستان به کرونا مبتلا شده و 200 تن جان باخته‌اند.  اما هنوز افغان‌ها با شک‌وتردید به ویروس کرونا می‌بینند. بی‌باوری به نهادهای عمومی و استیلای تیوری توطیه سبب شده که کرونا بیشتر از یک ویروس و تهدید بهداشتی، مسألۀ سیاسی تلقی شود.

در آغاز، افکار عمومی سرگرم بحث دربارۀ ریشۀ کرونا بود. مردم باور داشتند که کرونا دست‌ساخت امریکا است تا از طریق آن جلو توسپعۀ اقتصادی چین را بگیرد. اظهارات وزیر دارایی امریکا در استقبال از زمین‌گیرشدن چین، به شایعات بیشتر دامن زد. پس از همگیرشدن کرونا در امریکا، معادله معکوس شد و انگشت اتهام به سوی چین دراز شد.

کرونا از طریق همسایۀ غربی به افغانستان رسید. در پی برگشت هزاران مهاجر از ایران، کرونا نخست در هرات و سپس در کابل و دیگر ولایات رسید.

حکومت افغانستان پس از شیوع بیماری در شهرهای بزرگ از جمله هرات و کابل، این دو شهر را قرنطین کرد. اما بحران اقتصادی و جمعیت 60 درصدی زیر خط فقر، قرنطین را شکست و حکومت به گونۀ اعلام ناشده به قرنطین پایان داد.

 بحران سیاسی

ویروس کرونا همزمان با بحران سیاسی ناشی از انتخابات ریاست‌جمهوری در افغانستان شیوع یافت. در آغاز مردم بدین باور بودند که حکومت به منظور تضعیف رقبای سیاسی- انتخاباتی‌اش به بزرگ نمایی تهدید ناشی از ویروس کرونا پرداخت. بدون شک، کرونا دست مخالفان سیاسی حکومت را بست و جایگاه آن را در چانه‌زنی برای تقسیم قدرت تضعیف کرد. معترضان به نتیجۀ انتخابات ریاست‌جمهوری به ویژه تیم ثبات و همگرایی روی اعتراضات مردمی و سازمان‌دهی راه‌پیمایی‌های گسترده حساب باز کرده بود. اما کرونا تمام محاسبات را برهم زد.  ویروس کرونا مذاکرات بین الافغانی را هم به تعویق انداخت. تعویق و تأخیر در شروع مذاکرات بخشی از پالیسی حکومت افغانستان بوده است.

به دنبال توافق سیاسی میان رهبران افغانستان، قرنطین هم به پایان رسید. این مسأله گمانه‌زنی‌ها را بیشتر تقویت کرد.

جذب کمک‌های بین‌المللی

تقریبا جمعیت قابل ملاحظۀ مردم معتقد هستند که حکومت به منظور جلب کمک‌های بین‌المللی به‌ویژه سازمان صحی جهان، بانک جهانی و بانک توسعۀ آسیایی، بیش از آنچه باید به برجسته‌سازی تهدید کرونا پرداخت. وزیر صحت عامۀ افغانستان هشدار داد که اگر تدبیر سنجیده نشود و قرنطین اعمال نگردد، حدود 16 میلیون تن به کرونا گرفتار خواهند شد. بربنیاد اظهارات نهادهای رسمی، جامعۀ بین‌المللی 800  میلیون دالر در مبارزه با کرونا کمک کرده‌اند. مردم معتقد هستند که اگر تهدید کرونا بزرگ نمایی نمی‌شد، احتمال کمک‌های هنفگت بین‌المللی کم بود.

منابع غیررسمی می‌گویند که در برخی ولایت‌ها روی بیمارستان‌ها و نهادهای بهداشتی فشار وارد شده است که به خاطر توجه حکومت مرکزی، ارقام مبتلایان به کرونا را بالا ببرند و برخی فوتی‌ها را ناشی از کرونا گزارش دهند. در یکی از ولایات، تابوت خالی را به خاک سپردند تا توجه کابل جلب شود. کمک به مبارزه با کرونا به منبع تازۀ فساد نیز تبدیل شده است.

مقاومت ملاها

وزارت ارشاد، حج و اوقاف در روشنی فتوای جامعۀ الاظهر مصر و امام مکۀ عربستان و توصیۀ سازمان‌های صحی جهان و وزارت صحت عامه، دستور به متوقف‌سازی نمازهای جماعت داد. برخی از ملاها به مخالفت با این تصمیم برخاستند و گفتند که اجازه نمی‌دهند درِ خانۀ خدا مسدود شود. برخی از ملاها از جمله مولوی مجیب‌الرحمن انصاری در هرات که کانون کرونا محسوب می‌شود با حضور صدها تن نمازهای جمعه را برگزار کردند. برخی ملاهای تندرو بدین باور بودند که کرونا با «مومنان و مسلمان» کاری ندارد و ویژۀ «کفار» است.

در ماه رمضان نماز جماعت در اکثر مساجد برگزار می‌شود. البته در برخی مساجد نمازگزاران باحفظ فاصلۀ اجتماعی نماز برپا می‌دارند.

اگر داوری دربارۀ بحران کرونا در افغانستان پیش از وقت نباشد، حقیقت این است که کرونا برخلاف تهدیدها و پیش‌بینی‌ها نتوانست تهدید جدی را متوجه جامعۀ افغانستان کند. از تهدیدهای مقامات دولتی و نهادهای صحی چنان برداشت می‌شد که کرونا افغانستان را با یک فاجعۀ انسانی روبرو خواهد ساخت. حتی برخی از مقامات پیش‌بینی می‌کردند که اگر بی‌احتیاطی ادامه یابد و مردم توصیه‌های جامۀ طبی را در نظر نگیرد، کسی قادر به جمع کردن اجساد از روی جاده نخواهد بود!