جمعه, ۱۰ حمل ۱۴۰۳

در راستای همگرایی منطقه‌ای

FYCOPnyXkAMp3KI

مرگ ظواهری، تروریسم، طالبان و آیندۀ افغانستان

04 August 2022

منبع: مجله بلومبرگ

 

عملیات موفقیت‌آمیز ایالات متحده برای کشتن ایمن الظواهری رهبر القاعده پس از اسامه بن لادن، لحظه‌ای تاریخی و بزرگ برای عدالت می‌باشد: ظواهری طراح اصلی حملات ۱۱ سپتمبر و سایر حملات تروریستی بی‌رحمانه بوده است.

اگر چه او در سال‌های اخیر در برنامه‌ریزی تاکتیکی متداوم القاعده شرکت نداشته است، اما مرگ او تأثیر استراتژیک و تضعیف کننده‌ای بر القاعده خواهد گذاشت. القاعده از وجود و فعالیت‌های خویش دست‌بردار نیست، اما دوباره به عقب افتاده است.

این دست‌آورد بزرگ ناشی از اثربخشی و تداوم تلاش‌های ضد تروریسم ایالات متحده بوده است. این حمله موفقیت‌آمیز همچنین برای جهان، گروهای تروریستی در افغانستان و فراتر از آن نشان داد که علیرغم عدم حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان، ایالات متحده ظرفیت قدرتمندی را برای انجام مامورریت مبارزه با تروریسم حفظ کرده است.

با این حال، ما در مورد تصویر تروریسم و مبارزه با آن در افغانستان از زمان تسلط طالبان چه آموخیم؟

تکبر، دروغ، درگیری و تعهد.

موقعیت مورد اصابت ظواهری، دید وحشتناکی را برای طالبان ایجاد کرده و غرور آنها را آشکار ساخت. ظواهری در یک مکان بسیار امن و راحت در کابل کشته شد که قبلا مقامات دولت جمهوری سابق در آنجا زنده گی می‌کردند و اکنون جای بودوباش اعضای بلندپایه طالبان می‌باشد.

 ظواهری بدون اطلاع برخی از رهبران طالب در آنجا زندگی نمی‌کرد. در واقع او در خانه‌ای  که کشته شد، متعلق به دستیار ارشد سراج الدین حقانی، سرپرست وزارت داخله طالبان و رهبر قدرتمند جناح حقانی می باشد. این نکته به نوبه خویش دوگانگی طالبان و هم قرابت قوی و مداوم بین القاعده و طالبان را آشکار ساخت. در واقع، این وابستگی به القاعده کمک کرد که از سال ۲۰۰۱ حضور خود را در افغانستان حفظ کند. القاعده در اواخر سال ۲۰۱۵ اردوگاه‌های آموزشی بزرگی را در افغانستان راه‌اندازی کرد. انتظار می‌رفت که خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان به گروه‌های تروریستی مختلف پناهگاه‌های امنی را در این کشور فراهم کند. براساس گزارش سازمان ملل متحد، القاعده توانسته با “آزادی عمل بیشتر” در افغانستان فعالیت کند.

در صحبتی که با مقامات مختلف دولت‌های غربی  در بخش ضد تروریسم و کارشناسان تروریسم داشتم، همه اظهار داشتند که در بهار و تابستان سال ۲۰۲۲، اکثر جنگجویان القاعده در افغانستان تحت فرماندهی حقانی‌ها بوده و فعالیت‌های خویش را تحت نظر آنها انجام میداند. با این حال، ما با سه سوال کلیدی مواجه می شویم:

  1. آیا حقانی‌ها و به‌طور بالقوه سایر رهبران طالب حاضر به تحمل یک حمله تروریستی از داخل خاک افغانستان هستند؟ حتی طالبان بارها تعهد نمودند که اجازه چنین حملاتی را نمی‌دهند؟
  2. آیا طالبان می‌توانند از حمله القاعده جلوگیری کنند؟
  3. آیا القاعده می‌تواند یک حمله تروریستی در خارج از کشور را بدون اطلاع به حقانی‌ها انجام دهد؟

تمرکز اصلی طالبان حفظ وحدت میان جناح های مختلف طالبان، جلوگیری از فرار طالبان و پیوستن به داعش رقیب و دشمن اصلی طالبان در افغانستان می‌باشد. خنثی کردن روندی استخدام در صفوف داعش، که زیربنای آن ایدئولوژی فرقه‌ای سلفی افراطی می‌باشد، از زمان تسلط طالبان سیاست‌های سختگیرانه را در برابر آنها را شاهد بودیم.

جدای از تمایلات ایدئولوژیک خودی، رهبران طالب به این موضوع مشغول بوده اند که باید اطمینان حاصل شود که جنگجویان رده پاین آنها احساس نمی‌کنند که طالبان نسبت به داعش کمتر ایدئولوژیک و در برابر برادران جهادی خویش توجه ندارند.

گمانه زنی‌های جدی در درون طالبان در مورد اینکه چه کسی از درون این گروه اطلاعاتی را در مورد ظواهری ارائه کرده است، و ناتوانی سراج الدین در محافظت از او، ممکن است باعث فرار برخی از گروه‌ها و جذب آنها در داعش شود.

نفوذ خارجی در افغانستان

جنگجویان خارجی از دهه ۱۹۸۰ در افغانستان حضور داشته اند. بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ به افغانستان وارد شدند و به فعالیت خود ادامه داده‌اند. آنها شامل اعراب، پاکستانی‌ها، چچنی‌ها، اوزبیک‌ها، تاجیک‌ها و اویغورها می‌شوند. به گفته مقامات غربی که در بهار و تابستان سال ۲۰۲۲ با آنها صحبت کردم، از اگست سال ۲۰۲۱، جنگجویان خارجی به تعداد قابل ملاحظه از خاورمیانه، پاکستان و آسیای مرکزی وارد افغانستان شده است.

 طالبان تمایلی به ممانعت از ورود آنها نداشته است. زیرا تحمل حضور آنها در افغانستان برای طالبان برای حفظ دسترسی به بودجه پاکستان و خلیج فارس بسیار مهم بوده است. هرگونه اقدام نظامی طالبان علیه جنگجویان خارجی باعث می‌شود که طالبان احساس کند  برادران جهادی به آنها خیانت می‌کند و در نتیجه بودجه خارجی طالبان را به خطر می‎اندازد.

این بودجه خارجی برای طالبان به دو دلیل مهم است: در سطح نهادی، این بودجه یک جریان از درآمد طالبان در میان اقتصاد فروپاشیده افغانستان است که به شدت توسط تحریم‌های غرب فلج شده و چشم‌انداز قحطی زمستانی سال ۲۰۲۲ در آینده می‌باشد. در سطح تک تک فرماندهان طالبان، بودجه خارجی برای پرداخت پول جنگجویان و فرماندهان آنها درآمد حیاتی را فراهم می‌کند و بنابراین، این یک منبع کلیدی برای حفاظت طالبان و فرماندهان‌شان و هم چنان یک اهرم نفوذ در طالبان می‌باشد. اگر طالبان واقعاً ممنوعیت خشخاش را در فصل رشد آتی اجرا کند، این درآمد خارجی اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد.

در نهایت، اقدامات قاطعانه علیه گروه‌های تروریستی در افغانستان، بیرون راندن جنگجویان خارجی از افغانستان، دستگیری و تحویل آنها به کشورهای دیگرُ انسجام داخلی طالبان را نیز تضعیف کرده و خطر فرار آنها را تشدید می‌کند. بنابراین، احتمال کمی وجود دارد که طالبان چنین سیاست‌هایی را در برابر گروه های جهادی و ترویستی اتخاذ کند.

به اساس گفته‌های مقامات غربی، سراج الدین حقانی در گفت‌وگو با رسانه‌ها و سازمان های بین المللی تاکید نموده که برای جلوگیری از هجوم جنگجویان خارجی، غرب باید فناوری‌های پیشرفته برای کنترول مرزها، رادارها و اطلاعات را در اختیار دولت طالبان قرار دهد. به طور طبیعی، هرگونه همکاری از سوی غرب با طالبان خطرات قابل توجهی در مورد سوء استفاده طالبان از هرگونه منابع ضد تروریسم یا افشای اطلاعات را به همراه خواهد داشت.

چین خود را در موقعیت مشابه ضد تروریسم در برابر طالبان می‌بیند. از طالبان خواسته است که روابط خود را با دیگر گروه‌های شبه نظامی قطع کرده و علیه اویغورها اقدام کنند. اما اگرچه طالبان هرگز سرکوب وحشیانه اویغورها توسط چین را مورد انتقاد قرار نداده، از جمله در ماه های اخیر علیه جنگجویان اویغور در افغانستان نیز اقدامی نکرده است. در عوض، طالبان  به دروغ ادعا کرده که جنگجویان اویغور افغانستان را ترک کرده اند.

درس‌هایی از تحریک طالبان

با این حال، محدودیت‌ و توانایی طالبان برای جلوگیری و استفاده از خاک افغانستان علیه کشور های دیگر، در قسمت ادامه حملات تحریک طالبان پاکستانی در برابر دولت پاکستان آشکار گردیده است.

پس از تسلط طالبان بر افغانستان، تحریک طالبان پاکستانی حملات خویش را در زمستان سال ۲۰۲۱ در پاکستان تشدید کرده است. اگرچه پاکستان امیدوار بود که طالبان افغانستان به سادگی تحریک طالبان پاکستان را از چنین حملات بازدارد، طالبان که عمدتاً از طریق شبکه حقانی‌ عمل می‌کنند، در عوض مکرراً تلاش برای میانجی‌گری آتش‌بس با تحریک طالبان پاکستانی را انتخاب کرده‌اند.

با این حال حقانی ها و رهبر آنها سراج الدین نتوانسته به طور مداوم و قوی به عنوان میانجی موثر بین پاکستان و تحریک طالبان پاکستان عمل کنند.

رابطه طالبان و شبکه حقانی با تحریک طالبان پاکستان پیچیده است. آنها در مناطق شرق پاکستان فعالیت داشته اند و گاهی روابط همکاری و حمایتی با هم دیگر داشته اند. همچنین مسایل فامیلی به شمول ازدواج میان هردو طرف هم تحریک طالبان پاکستان با شبکه های طالبان افغان در شرق افغانستان وجود دارد و حقانی‌ها در طول تاریخ توانسته اند از شبکه های تحریک طالبان پاکستانی در پاکستان بهره ببرند.

 گروه‌های تحریک طالبان پاکستان از جمله نیروهای اصلی تشکیل دهنده داعش بودند و چندین سال پیش به شدت با طالبان در شرق پاکستان جنگیدند. بنابراین، طالبان، از جمله حقانی‌ها، نمی‌خواهند تحریک طالبان پاکستان را از خود دور کنند و تحریک طالبان پاکستان را بیشتر به سوی داعش سوق دهند. در این حالت روابط طالبان با پاکستان و چین پیچیده خواهد شد. 

با این حال، با وجود نارضایتی پاکستان، تحریک طالبان پاکستانی نمی‌تواند روابط خود را با حقانی‌ها، نزدیک‌ترین متحد پاکستان در جناح‌های طالبان، قطع کند. بسیاری از جناح‌های جنوبی طالبان مدت‌هاست که نسبت به پاکستان احساس نارضایتی می‌کنند و حتی ممکن است از حملات تروریستی تحریک طالبان پاکستان بر پاکستان لذت ببرند.

همکاری با طالبان برای ماموریت مبارزه با تروریسم؟

طالبان در راهبرد خود در قبال تحریک طالبان پاکستانی احتمالاً سیاست پاکستان را در قبال جنگجویان جهادی اتخاذ خواهد کرد: طالبان به سیاست فعلی خویش در برابر سایر جهادی ادامه و تحمل می نماید تا زمانیکه از سوی جامعه بین‌المللی تحت فشار قرار گیرد و بعدا متوصل به حمله و یا مذاکره می‌گردد.

در نتیجه حضور ظواهری در قلب کابل، طالبان بعید است روابط خود را با القاعده به طور علنی قطع کنند یا اعلام نماید که جنگجویان خارجی دیگر در افغانستان استقبال نمی‌شوند، چه رسد به اینکه طالبان شروع به جمع آوری دسته جمعی آنها نماید، اگرچه ممکن است انگیزه اخراج برخی از جنگجویان خارجی و القاعده قابل تصور باشد.

سوال بزرگ این است که آیا طالبان در صورت اطلاع از قریب‌الوقوع شدن حمله به غرب یا متحدان آمریکا از افغانستان، حاضر خواهند بود که اطلاعات ضدتروریستی بسیار محرمانه به ایالات متحده و غرب ارائه دهد؟

 

الظواهری,امریکا,حقانی,رهبر القاعده,سراج الدین,شیرپور,طالبان,کابل