گردهمایی بزرگ علمای طالبان، امروز با حضور ۳۰۰۰ هزار تن در تالار لویه جرگه در کابل آغاز شد. مولوی حبیب‌الله حقانی، ریاست نشست بزرگ علما در کابل را برعهده دارد.

نشست بزرگ علمای طالبان، مهم‌ترین نشست این گروه از هنگام پیروزی در ۱۵ اگست ۲۰۲۱ در کابل و دومین نشست کلان «علمای طالبان» در ۲۵ سال حضور این گروه نظامی- سیاسی در صحنه است. نخستین جلسۀ کلان، ماه اپریل ۱۹۹۶ با حضور ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر در کندهار برگزار شد که در آن ملا محمد عمر بنیان‌گذار و پیشوای تحریک، به‌حیث امیرالمومنین برگزیده شد. از آن پس، طالبان نتوانستند جرگه‌ای به بزرگی نشست علما تدویر نمایند.

ملا اخترمحمد منصور، جانشین ملا عمر و ملاهبت‌‌الله جانشین ملا اختر منصور، برعکس ملا محمد عمر، از سوی جمعی از «مشایخ و بزرگان امارت اسلامی که از اعتبار شرعی (حل و عقد) برخوردار بودند، برگزیده شدند.» یعنی آن‌ها در مقایسه با ملا محمدعمر، از مشروعیت کم‌تر مردمی برخوردار بودند.

 

طالبان دربارۀ آجندای جرگه کنونی معلوماتی ارایه نکرده‌اند، اما به نظر می‌رسد در این نشست بزرگ دربارۀ مشروعیت امیرالمومنین در سطح داخلی و مشروعیت جهانی تحریک طالبان تصمیم گرفته خواهد شد. رهبر طالبان اکنون همانند سر دستۀ یک گروه مافیایی و قاچاق‌چی ظاهر شده و هیچ نشان و آدرسی از او وجود ندارد و قلمرو حاکمیتش هم به ولایت کندهار خلاصه می‌شود. از این رو، برخی‌ها از جمله سران پیشین امنیت ملی افغانستان، برزنده‌بودن ملا هبت‌الله شک دارند. رحمت‌الله نبیل اخیراً گفت که طالبان قصد دارند ملای بی نام و نشانی را به نام هبت‌الله جابزنند.

طالبان زیر فشار عمومی هستند که به سوال‌ها دربارۀ «امیرالمومنین» پاسخ دهند. امیرالمومنین کجاست؟ چرا از حضور در میان مردم خودداری می‌کند؟ چرا تصویر، ویدیو و صدایی از وی بیرون نشده است؟ براساس کدام اصول دینی و فقهی به‌عنوان امیرالمومنین برگزیده شده است؟

تصمیم‌گیری دربارۀ مکاتب دخترانه

از سوی دیگر، طالبان مجبور هستند که به مطالبات جهانی پاسخ دهند. مهمترین خواست جامعۀ جهانی از طالبان، بازکردن مکاتب دخترانه است. مکاتب دخترانۀ بالاتر از صنف ۶ از ده ماه بدین‌سو در سراسر افغانستان مسدود است. طالبان در این زمینه، با دو دستگی روبرو هستند. منابع معتبر می‌گویند که امیرالمومنین و اطرافیانش با تعلیم دختران سخت مخالف هستند. اما سران سیاسی در کابل (همه تیم برادر و یعقوب و هم شبکۀ حقانی)، خواهان بازکردن مکاتب دخترانه می‌باشند. ظاهرا امیرالمومنین فیصلۀ نهایی دربارۀ تعلیم زنان را به نشست جاری محول کرده است. علما می‌توانند به غایله بازکردن و نکردن مکاتب دخترانه خاتمه بدهند و قدم مهمی را در راستای کسب مشروعیت جهانی طالبان بردارند. ظاهراً جامعه جهانی هم مایل به تماس و همکاری با طالبان است و حاضر نیست رژیم طالبان بیش از این منزوی و تجرید شود. چنان‌چه واشنگتن پست گزارش داد، ایالات متحده امریکا مذاکره با طالبان را برای آزادسازی دارایی بلوکه شدۀ بانک مرکزی آغاز کرده و اگر این مذاکرات به نتیجه برسد، بزرگترین نگرانی طالبان مرفوع خواهد شد.

 

رژیم طالبان در خلای قانونی به سر می‌برند. هنوز در بسیاری از اداره‌های دولتی، قوانین دورۀ جمهوریت نافذ است. هنوز لوگو و مهر بسیاری از نهادها با نشان جمهوریت آراسته است. هنوز نمایندگی‌ها و سفارت‌های افغانستان در بیرون طبق قوانین و طرزالعمل‌های پیشین به کار می‌پردازند و از کابل اطاعت نمی‌کنند. هنوز پاسپورت، تذکره و اسناد محاکم با نشان جمهوریت توزیع می‌شود. طالبان در ده ماه نتوانستند در این زمینه تصمیم بگیرند.

طالبان تا امروز به‌طور علنی با قانون اساسی مخالفت کرده‌اند و به تکرار گفته‌اند که «قرآن و حدیث قانون اساسی ماست.» اما در روزهای پسین نسخه‌ای از مسوده‌ای را بیرون داده‌اند که به نظر می‌رسد در پی نهایی‌سازی، تسوید و توشیح آن باشند. اگر بحث ساختن قانون اساسی در لویه جرگۀ پیش‌روی طالبان مطرح گردد، این به خودی خود نشان‌دهندۀ تغییر مهم در موضع سیاسی طالبان و نزدیک‌شدن آنان به جامعۀ جهانی خواهد بود.

 

کابینۀ طالبان موقت است و وزرا و مسوولان سرپرست هستند. مخالفان انتظار داشتند که در جلسۀ پیش‌روی علما از احزاب و جریان‌های مخالف نیز دعوت به عمل می‌آمد. اما طالبان جلسه را «درون طالبانی» برگزار کردند و پیش‌شرط اصلی شرکت و حضور در جرگه هم ملابودن و طالب‌بودن بوده است.

طالبان علی‌رغم فشار جهانی- حتا فشار کشورهایی چون پاکستان، ایران، روسیه و چین- دربارۀ تشکیل دولت همه‌شمول، از موضع پیشین‌شان کوتاه نیامده‌اند. آن‌ها هرگونه ائتلاف با احزاب سیاسی، سران جمهوریت و سران اقوام و جریان‌های مخالف را رد کرده‌اند. آنها مدعی هستند که در دولت آن‌ها نمایندگان تمام اقوام حضور دارند و نظام اسلامی همه‌شمول و جامع است.

همه‌شمول بودن نظام، پیش شرط اصلی به رسمیت‌شناسی رژیم طالبان از سوی جامعه جهانی است. طالبان با وجود به دست‌آوردن کامل قدرت و حاکمیت ده ماهه، از سوی هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشده‌اند. اگر نشست علما بتواند نظر متفاوتی را بیرون دهد و خواهان مشارکت همه اقوام و گروه‌ها در قدرت شود، گام دیگری در راستای مشروعیت جهانی برداشته خواهد شد. اما طالبان تاکنون نشان داده‌اند که هیچ اراده‌ای برای تقسیم قدرت و مشارکت سیاسی ندارند.

به‌هررو، نشست علما برای طالبان حایز اهمیت است. اما به‌نظر نمی‌رسد به‌بحران سیاسی و اجتماعی پایان دهد.