محمد صمدی

جان رالز فیلسوف لیبرال آمریکایی بر این باور بود که هدف غایی و نهایی نهادهای اجتماعی رسیدن به عدالت است. در دیدگاه رالز عدالت بر بسیاری از ارزش‌ها چون خوشبختی و آزادی مقدم است.

 محورهای اصلی نظریۀ عدالت رالز بر این قرار است که منابع طبیعی محدودند و انسان‌ها با توجه به ویژگی‌های خود یعنی خودپسندی و حسادت بر سر تقسیم و بهره‌مندی از این منابع دچار نزاع و درگیری خواهند شد. برای برون رفت از این مشکلات باید به اصول عدالت متوسل شد.

زمانی‌که نهادهای اجتماعی هدف غایی خود را عدالت قرار ندهند، فساد در بدنۀ نهادهای اجتماعی رخنه می‌کند و ثروت و منابع نیز میان برخی و برای اهداف خاص شخصی و سیاسی مصرف می‌شود.

نمی‌توان از فساد تعریفی واحد به دست داد. بسیاری از دیدگاه‌هایی‌که در بحث از فساد مطرح می‌شوند منعکس‌کننده تجربیات جوامع ثروتمند غرب است، و در دیگر نقاط جهان مصداق نمی‌یابند. بعضی بر این عقیده هستند که فساد را باید از طریق ارزش‌های فرهنگی و افکار عمومی تعریف کرد،  این درحالی است که منتقدان پاسخ می‌دهند که این گونه تعاریف مبهم و نا منسجم می‌باشند.

در تعریفی دیگر از فساد، آن را منفعت‎طلبی مقامات رسمی به هزینۀ منافع عمومی می‌دانند. اما “منافع عمومی”، خود مبهم تر بوده، و فساد هر چه باشد، پیامدهای آن موضوعی دیگر است. شاید بهترین رویکرد، تعریف فساد به منزله ی سوء استفاده از نقش و منابع عمومی برای منفعت خصوصی باشد.

با توجه به تعریف عدالت و فساد به مطالعۀ موردی جشن صد سالگی استقلال می پردازیم:

جشن صد سالگی استقلال کشور از اول سال جاری شروع شد و شماری از دسته‌های انتخاباتی بر این باورند که ریاست جمهوری و تیم آقای غنی با استفادۀ  ابزاری از برنامه‌های جشن استقلال، به نفع تیم دولت ساز، کمپین انتخاباتی می‌کند.

حکومت وحدت ملی و به‌ویژه ریاست جمهوری در نظر دارد که صدمین سالگرد استقلال کشور را متفاوت تر و با شکوه تر از سال‌های گذشته تجلیل کند. رییس جمهور غنی برای جشن صد سالگی استقلال کشور بودجه 384 میلیون و 221 هزار افغانی منظور کرده که از کد 91 بودجه ی امور ریاست جمهوری پرداخت می‌شود.

نگارنده بر این باور نیست که جشن استقلال کاری بیهوده است اما با توجه به این‌که شمار افراد زیر خط فقر در کشور به بیش از شانزده میلیون تن ( چیزی بیشتر از 54 در صد کل جمعیت افغانستان) رسیده است، خلاف عدالت و نشان از فساد است.

این مصارف هنگفت نشانگر این است که کسانی که در رأس حکومت قرار گرفته اند، نگاهی واقعی به جامعه ندارند. شکاف میان نخبگان و مردم، شکافی عمیق شده است. البته این شکاف دلیل اصلیش این است که حکومت وحدت ملی، منفعت شخصی را تنها اولویت فعلی خود می داند.

اگر آقای غنی بیست فیصد وقتی که صرف رقابت‌های شخصی سیاسی اش می کند، به مبارزه با فساد اختصاص می‌داد، روزگار بهتری را تجربه می‌کردیم.  اما حکومت به جای رسیدگی به وضع و حال مردم، درگیر بازی‌های سیاسی شده است و در این میان، وضعیت اقتصادی و روانی مردم، روزبه روز بدتر می‌شود.

جشن استقلال یک نمونه است، اما نمونه‌ای که با ظاهر ملی تبلیغ می‌شود اما با هزینه‌های هنگفتی که در پی دارد، صرفا برای کمپاین و زور آزمایی سیاسی آقای غنی و اطرافیانش، صورت می‎گیرد.