خدایار نایب‌زاده

زلمی خلیل‌زاد نماینده‌ ویژه امریکا در امور صلح افغانستان پس از گفت‌وگوهای شش ‌روزه با طالبان در قطر وارد کابل شده است تا  رهبری حکومت وحدت ملی را در جریان توافق‌ها و پیشرفت‌های اخیر گفت‌وگو با طالبان قرار دهد.

براساس گزارش‌های درزکرده به رسانه‌ها از مراجع طالبان، دو طرف روی پیش‌نویس یک موافقتنامه برای پایان جنگ ۱۷ سالۀ افغانستان توافق کردند. طبق آن، نیروهای خارجی طی ۱۸ ماه افغانستان را ترک خواهند کرد؛ اما طالبان باید تضمین کنند که افغانستان باردیگر به پایگاه تروریست‌ها و تهدیدی علیه امریکا و متحدانش تبدیل نمی‌شود.

از این رو، پیش‌شرط طالبان برای ادامه گفت‌وگوها، خروج نیروهای خارجی از افغانستان است و تا زمانی‌که این مساله حل نشود، روی هیچ موضوع دیگری توافق صورت نمی‌گیرد. از سوی دیگر، امریکایی‌ها هم توافق‌ها را دربارۀ مسایل مورد نظر به آتش‌بس و گفت‌وگوهای مستقیم طالبان با حکومت افغانستان مشروط ساخته‌اند.

پس از پایان نشست قطر، مایک پامپئو وزیر خارجه امریکا در تویترش نگاشته است که خبرهای خوشی از جانب خلیل‌زاد دریافت کرده است. او تاکید کرد که امریکا به آوردن صلح و خروج نیروهایش از افغانستان جدی‌ است.

اما در این میان، مردم افغانستان و حتی رهبری حکومت وحدت ملی به عنوان طرف اصلی قضیه در حاشیه ماندند و در خلأ اطلاعات به سر می‌برند. هیچ‌کس نمی‌داند که آقای خلیل‌زاد و طالبان در قطر چه کرده و روی چه مسایل به توافق رسیده‌اند.

این موضوع باعث نگرانی شهروندان، نخبه‌گان و احزاب سیاسی در کشور گردیده است. چون، هنوز معلوم نیست که دیدگاه طالبان در بارة ساختار نظام، مشارکت اقوام، حقوق زنان، حقوق بشر، آزادی بیان، انتخابات و پیشرفت‌های ۱۷ سالة افغانستان چه است و چه می‌خواهند؟

آقای خلیل‌زاد تنها از طالبان تضمین خواسته است که افغانستان باردیگر به پایگاه تروریست‌ها علیه امریکان و متحدانش تبدیل نشود؛ ولی هیچ تضمینی در بارة حفظ دستاوردهای ۱۷ سالة افغانستان و مواردی‌که در بالا ذکر شد، خواسته نشده است. چیزی‌که برای مردم افغانستان اهمیت حیاتی داشته و قابل نگرانی است.

براساس پیشنه طالبان و عملکردشان پس از سال ۲۰۰۱، هیچ سنخیتی و وجوه مشترک میان امارت اسلامی و جمهوری اسلامی وجود ندارد. دموکراسی و امارت، آزادی‌ بیان و اختناق، انتخابات و استبداد، حقوق زنان از دیدگاه نظام حاکم و طالبان، نقش اقوام در ساختار قدرت و موارد دیگر هرگز قابل جمع نبوده و نیست. باید این تفاوت‌ها، تناقض‌ها و دیدگاه‌های متضاد که باعث تداوم جنگ‌و خشونت در افغانستان شده؛ روشن، بازتعریف و بازبینی شود. در غیر آن، صلح آغاز دیگری برای ادامه بی‌ثباتی‌ها در کشور خواهد شد.

باید مردم افغانستان بدانند و آگاه شوند که طالبان چه نوع نظامی، قانونی، رویکردی و طرحی را برای آینده افغانستان در نظر دارند. آیا طالبان پس از توافق نهایی صلح به عنوان یک جریان سیاسی عمل می‌کنند، به انتخابات می روند و به حیث شهروندان کشور از حقوق اجتماعی و سیاسی‌شان استفاده می‌کنند و یا اینکه در ساختار نظام یک جایگاه خاص و بدون در نظرداشت پروسه‌های دموکراتیک می‌خواهند، یعنی ادغام طالبان در ساختار قدرت چگونه صورت می‌گیرد؟

 مردم افغانستان درباره این مسایل وضاحت می‌خواهند و جداً نگرانند. اگر واقعاً امریکایی‌ها در پی صلح پایدار در افغانستان هستند؛ باید این حساسیت‌ها را در گفت‌وگوها در نظر بگیرند و برای آنها راه حل جستجو کنند. نباید امریکایی‌ها تجربه تلخ خروج نیروهای شوروی سابق از افغانستان را تکرار نمایند. به این خاطر، در صورتی‌که سه جانب قضیه (امریکا، حکومت افغانستان و طالبان) این مسایل را در نظر نگیرند و به صلح عجولانه تن دهند، افغانستان باردیگر وارد بحران جدید خواهد گردید.

باید در نظر داشت که پیامدهای توافق صلح، مهمتر از متن موافقت‌نامۀ صلح است.

بدون شک، مردم افغانستان صلح می‌خواهند، از جنگ‌و خون‌ریزی خسته‌اند و به ستوه آمدند؛ اما صلحی‌که باعث آرامش، امنیت، مشارکت عادلانه اقوام، توسعه و تقویت حکومتداری در کشور گردید، نه اینکه افغانستان را باردیگر به دهه 90 و جبهه‌بندی جدید برای یک جنگ دیگر و بی‌ثباتی دوام‌دار ببرد.  

انتظار می‌رفت که امریکایی‌ها مردم افغانستان را در جریان نتایج گفتگوهای اخیر قطر قرار دهند تا مردم بدانند که در باره سرنوشت سیاسی‌شان چه تصمیم گرفته شده است و در آینده چه اتفاقی خواهد افتد؟ باید مدنظر داشت که دور نگهداشتن مردم افغانستان از جریان مذاکرات به روند پروسه صلح کمک نمی‌کند؛ بلکه فضای شایعه، بدبینی و ابهام را تقویت می‌کند.

توقع می‌رود که به زودی مردم افغانستان از تمام جزئیات نتایج گفت‌وگوهای قطر باخبر شوند.