کشورنیوز: شماری از فعالان حقوق زنان افغانستان و ایران اخیراً در نشست مشترک مجازی، بر انسجام و همسویی در راستای به رسمیت‌‍شناسی آپارتاید جنسیتی تأکید ورزیدند.
مسیح علی‌نژاد از چهره‌های سرشناس مخالف جمهوری اسلامی ایران گفت که زنان ایران و افغانستان در مبارزه با طالبان و جمهوری اسلامی متحد می‌شوند.
نشست مشترک فعالان حقوق زنان افغانستان و ایران، واکنش‌های گسترده‌یی را به همراه داشت. شماری از اتحاد و همسویی زنان دو کشور برای به رسمیت‌شناسی آپارتاید جنسیتی و همچنان دادخواهی در سطح بین‌المللی استقبال کردند. اما جمعی ابراز نگرانی کردند که مبادا مبارزات تاریخی و بی‌وقفۀ زنان افغانستان مصادره شود.
آنهایی‌که از کار مشترک زنان افغانستان و ایران استقبال کردند، بدین باور هستند که چهره‌هایی چون مسیح علی‌نژاد در سطح جهانی شناخته شده هستند و می‌توانند در راستای تحقق حقوق زنان به‌ویژه بازتاب وضعیت غم‌انگیز زنان افغانستان در سطح جهانی اثرگذار واقع شوند.
این جمع باور دارند که جامعه بین‌المللی به صدای زنان ایرانی بیشتر توجه می‌کند. زیرا، کشورهای غربی میانۀ خوبی با جمهوری اسلامی ندارند و در جستجوی صدای مخالف برای فشار واردکردن بر تهران هستند.

شرایط استثنایی زنان افغانستان
مخالفان همسویی زنان ایرانی و افغانستان باور دارند که شرایط زنان دو کشور کاملاً متفاوت است. زنان ایران از حقوق اساسی اجتماعی برخوردار هستند و مبارزۀ آن‌ها برای «برابری» است. مطالبات عمدۀ آنها در بحث دیه، مهریه، حق طلاق، حجاب اختیاری و حق حضانت فرزند است.
بیشتر از ۵۰ درصد دانشجویان دانشگاه‌های ایرانی را دختران تشکیل می‌دهند. زنان مشارکت وسیع در عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی دارند. البته وضعیت در نهادهای دولتی متفاوت است. زیرا، زنان برای کار در نهادهای دولتی باید از فیلتر جمهوری اسلامی بگذرند و سلطۀ نظام مردسالار را بپذیرند.
اما مخالفان کار مشترک میان زنان ایران و افغانستان باور دارند که شرایط زنان در افغانستان قابل مقایسه با هیچ کشور جهان نیست. دادخواهی مشترک سبب می‌شود که شرایط زنان دو کشور مشابه پنداشته شود و وضعیت اضطراری زنان افغانستان با وضعیت زنان ایران یکسان مورد توجه قرار گیرد.
طالبان پس از حاکمیت دوباره بر افغانستان، زنان را به‌طور مطلق از صحنۀ عمومی حذف کردند. عمده‌ترین اقدامات طالبان علیه زنان، ممنوعیت آموزش بالاتر از صنف ششم، بستن دانشگاه‌های دولتی و خصوصی، ممنوعیت کار زنان در اداره‌های دولتی و همه اداره‌های غیردولتی است. طالبان همچنان، آریشگاه‌های زنانه را بستند، زنان را از رفتن به پارک‌ها، ورزشگاه‌ها، تفریحگاه‌ها و حمام‌های زنانه منع کردند. زنان همچنان اجازۀ سفر بدون محرم در مسیرهای طولانی ندارند.

آپارتاید جنسیتی
یکی از مسایل مورد توجه زنان ایرانی و افغانستان بحث به رسمیت‌شناسی آپارتاید جنسیتی است. در پی محدودیت‌های گستردۀ طالبان بر زنان و اعتراضات سه سالۀ زنان افغانستان، نهادهای حقوق بشری خواهان به رسمیت‌شناسی آپارتاید جنسیتی شدند. اخیراً فدراسیون بین‌المللی حقوق بشر نیز با تصویب قطعنامه‌یی به کارزار به رسمیت شناختن “آپارتاید جنسیتی” پیوست و از وضعیت دختران و زنان افغانستان به عنوان مثالی از آپارتاید جنسیتی نام برد. البته بحث آپارتاید جنسیتی از سال‌ها بدین سو مطرح است.
بر اساس قوانین بین‌المللی، «آپارتاید» جنایت علیه بشریت محسوب می‌شود. اما در پیوند به «آپارتاید جنسیتی» ابهاماتی در قوانین بین‌المللی وجود دارد.
فعالان حقوق بشر و زنان می‌گویند که شرایط زنان افغانستان مصداق بارز آپارتاید جنسیتی است و باید جرم‌انگاری شود. درحالی‌که آپارتاید جنسیتی در ایران مصداق ندارد. یکی از فعلان حقوق زنان افغانستان گفت که دادخواهی زنان افغانستان، فرایند شناسایی آپارتاید جنسیتی را در مجامع بین‌المللی فراهم ساخته است. زنان افغانستان برای اعادۀ حقوق ابتدایی‌شان قربانی کلان پرداختند. آن‌ها سبب شدند که آپارتاید جنسیتی وارد ادبیات حقوقی و پژوهشی سازمان ملل متحد شود. به گفتۀ یکی از فعالان حقوق زنان، چهره‌هایی چون مسیح علی نژاد مبارزه و قربانی زنان افغانستان را «مصادره» می‌کنند.

بهره‌برداری سیاسی از مسأله زنان
یکی از فعالان اجتماعی افغانستان گفت که ورود ایران به این کمپین، مسأله را سیاسی – امنیتی می‌سازد و از مسیر اصلی منحرف می‌کند. فعالان ایرانی نگاه سیاسی به مسأله حقوق زنان دارند. درحالی‌که زنان افغانستان به دنبال تحقق ابتدایی‌ترین حقوق انسانی و اجتماعی‌شان در کشور هستند. به رسمیت‌شناسی آپارتاید جنسیتی می‌تواند یک دست آورد تاریخی به زنان افغانستان باشد. اما اگر زنان افغانستان و ایران مشترک پیش بروند، قطعا هرگونه امتیاز به رسمیت‌شناسی آپارتاید جنسیتی به مسیح علی نژاد و دیگر چهره‌‍های سرشناس ایرانی خواهد رسید. چنانچه نرگس محمدی فعال حقوق بشر ایرانی جایزۀ صلح نوبل را گرفت. درحالی‌که زنان افغانستان در سه سال پسین، تاریخی‌ترین مبارزۀ مدنی و سیاسی را در منطقه رقم زدند. آنها مانع به رسمیت‌شناسی طالبان شدند و در برابر گلولۀ طالبان سینه سپر کردند و در زندان‌ها مورد تجاوز قرار گرفتند.

مسأله صرف آموزش نیست
علاوه بر فمینست‌های ایرانی، ملاله یوسفزی، برندۀ جایزۀ صلح نوبل نیز داعیه‌دار تأمین حقوق زنان و به رسمیت‌شناسی آپارتاید جنسیتی است. اما نگاه او بیشتر معطوف به مسأله تعلیم و تحصیل زنان است.
ملاله یوسف‌زی در بیست و یکمین دور جلسۀ سالانۀ بنیاد نلسون ماندلا در افریقای جنوبی گفت که رفتار طالبان باید «آپارتاید جنسیتی» تلقی شود. او گفته است که در نتیجه این رفتارها، طالبان «در عمل دختر بودن را غیرقانونی ساخته‌اند.» اما بنیاد ملاله یوسف‌زی در عمل در راستای بازگشایی مکاتب و دانشگاه‌ها به روی زنان و دختران افغانستان کار می‌کند. درحالی‌که مسأله زنان افغانستان به تحصیل و تعلیم خلاصه نمی‌شود. زنان افغانستان خواهان مشارکت معنادار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در کشور هستند.
جمعی با استفاده از شرایط غم‌انگیز زنان افغانستان در تلاش امتیازگیری شخصی هستند. در این شرایط فعالان مدنی افغانستان باید متحدانه در راستای تحقق حقوق و اهداف‌شان قدم بردارند.