منبع: مجله (The National Interest)

برگردان: غلام غوث عمری

جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده هنگام اعلام حمله هوایی ایالات متحده که منجر به کشته شدن ایمن الظواهری رهبر القاعده در کابل شد، از “متحدان و شرکای آمریکا” تشکری و ادای احترام نمود. جوبایدن هیچ نامی از شرکا نبرد، اما می توان حدس زد که یکی از آنها پاکستان، شریک دردسرساز اما دیرینه ایالات متحده در امر مبارزه با تروریسم در افغانستان، می باشد.

اسلام آباد هر گونه نقشی را در این عملیات که منجر به کشته شدن ظواهری گردیده، رد نموده است. اما معمولاً در گذشته دست داشتن در حملات هواپیماهای بدون سرنشین سازمان استخبارات مرکزی ایالات متحده را تکذیب کرده است، حتی زمانی که شواهد به وضوح نوعی تایید و همکاری محرمانه را نشان می دهد.

 دلایل متعددی وجود دارد که پاکستان به طور قاطع در این مورد نیز کمک کرده باشد. اولین مورد پشتیبانی، همکاری اطلاعاتی است. ایالات متحده در گذشته اطلاعاتی قابل توجهی در افغانستان داشت، اما با خروج نیروهای آمریکایی در سال گذشته، نفوذ اطلاعاتی خویش را از دست داد. این بدان معناست که سیا و سایر نهاد های استخباراتی باید بیشتر به شرکای محلی برای جمع‌آوری اطلاعات متکی باشند، که یکی از آنها سازمان اطلاعات قدرتمند و بدنام پاکستان یعنی (ISI)  می باشد.

روابط سازمان استخباراتی پاکستان با طالبان قدیمی و عمیق است. همانطور که هر کسی که با کتاب‌های استیو کول آشناست می‌داند، واشنگتن مدت‌ها با این سرویس در مورد مسائل افغانستان کار کرده است. سال گذشته به محض اینکه نیروهای غربی افغانستان را ترک کردند، روسای استخباراتی بریتانیا و آمریکا به اسلام آباد رفتند و به نقش بیشتر پاکستان در همکاری های اطلاعاتی منطقه اشاره کردند.

ریس سازمان استخباراتی پاکستان نیز اخیراً در ماه می سال روان در واشنگتن حضور داشت و با همتای آمریکایی خود دیدار کرده است. علاوه بر این، جنرال قمر باجوا ریس ستاد مشترک ارتش پاکستان، درست قبل از حمله ظواهری با ژنرال مایکل اریک کوریلا، فرمانده سنتکام ایالات متحده صحبت کرده است. علاوه براین، با وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه ایالات متحده نیز تماس گرفته و برای دسترسی به وجوه صندوق بین‌المللی پول درخواست کمک کرده است. این دو مورد تماس در چنین موقع که باعث کشته شدن رهبر القاعده در افغانستان شد،  باعث ایجاد سوء ظن های شده است.

دلیل دوم احتمال دخالت پاکستان در این عملیات مربوط به جغرافیا می باشد. ایالات متحده زیرساخت قابل توجهی برای هواپیماهای بدون سرنشین مستقر در قطر دارد و سریع ترین مسیر برای رسیدن این هواپیماها به افغانستان محصور در خشکی از طریق پاکستان قابل تصور است. این امر به ویژه برای پروازها بر فراز کابل، که بسیار نزدیک به مرز پاکستان است، صدق می کند.

طبق گزارش ها، ایالات متحده در ماه های اخیر از مسیر پاکستان برای پروازی های عملیاتی خویش استفاده کرده است. در اکتبر سال گذشته اندکی پس از خروج از افغانستان، واشنگتن ظاهراً در تلاش برای مذاکره با اسلام آباد جهت یک توافق رسمی برای استفاده از حریم هوایی پاکستان بوده است. اگر ایالات متحده یک قرارداد دائمی با پاکستان جهت استفاده از حریم هوایی پاکستان داشته باشد، برای ایالات متحده بسیار آسان تر خواهد بود، اما به نظر می رسد که چنین نیست.

 با این حال، جنرال فرانک مک کنزی فرمانده پیشین سنتکام ظاهراً سال گذشته به کنگره گفت که ایالات متحده «نقاط پرتاب» در یکی از کشور های همسایه افغانستان دارد و اشاره این جنرال چهار ستاره ای پاکستان بوده است. در سال 2001، تهران از حمله اولیه آمریکا به افغانستان جهت هدف قرار دادن اطلاعات حمایت کرد. اما روابط دو کشور متعاقباً تیره شد و هر گونه همکاری امروز را بخصوص در مورد آینده توافق هسته ای بسیار بعید ساخت.

آخرین امکان پرواز جهت عملیات ایالات متحده در افغانستان از طریق آسیای مرکزی خواهد بود. اما شرایط سیاسی این را به گزینه ای نامطلوب برای ایالات متحده تبدیل کرده است. کشورهای آسیای مرکزی تحت نفوذ قابل توجه روسیه هستند و احتمال همکاری با واشنگتن را به ویژه با توجه به جنگ در اوکراین کاهش می دهد. دولت روسیه به صراحت اعلام کرده است که پایگاه های آمریکایی در آسیای مرکزی را نمی پذیرد و فرمانده جدید CENTCOM در سفر اخیر خود به منطقه حتی در مورد موضوع پایگاه دادن صحبت نکرد.

دولت ازبکستان حضور نیروهای آمریکایی را رد کرده است، در حالی که تاجیکستان و قرقیزستان هر دو میزبان تاسیسات نظامی روسیه هستند. نشریه پاکستانی داون سعی کرد با گزارش بدون شواهدی مبنی بر اینکه طیاره که ظواهری را کشت از پایگاه هوایی گانچی در قرقیزستان به پرواز درآمده است.

 ایالات متحده در گذشته تأسیساتی را در آنجا راه اندازی کرده بود، اما به دستور مسکو پس از الحاق کریمه در سال 2014 بسته شد و هیچ نشانه ای از بازگشایی این پایگاه وجود ندارد.

پاکستان احتمالا تنها گزینه ایالات متحده در شرایط فعلی باشد. این اولین بار نیست که اسلام آباد به ایالات متحده کمک می کند تا القاعده را هدف قرار بدهد. این کشور نه تنها از حمله به افغانستان در سال 2001 حمایت کرد، بلکه چهره های تروریستی کلیدی مانند خالد شیخ محمد را نیز دستگیر کرد، حتی کشتن اسامه بن لادن بدون کمک دولت پاکستان، امکان پذیر نبود.

سوم، روابط ایالات متحده و پاکستان در ماه های اخیر بهبود یافته و احتمال همکاری در مبارزه با تروریسم را بیشتر کرده است. سفیر جدید آمریکا دونالد بلوم، تابستان سال روان در اسلام آباد ماموریت خویش را آغاز نمود. مقامات بلندپایه مختلف از جمله دیلاور سید نماینده ویژه، با اشتیاق در مورد سفر وی توییت کرد، دیدارهای دوستانه ای داشته اند.

دو کشور به وضوح در تلاش هستند تا روابط خود را به دور از تمرکز قبلی بر امنیت متنوع کنند و شامل تجارت، مراقبت های بهداشتی، فناوری و انرژی های تجدیدپذیر شامل بسازند. اما با خروج ایالات متحده از افغانستان، پاکستان همچنان یک شریک مهم هرچند دشوار، در امر مبارزه با تروریسم باقی خواهد ماند.

علاوه بر این، پس از آن که عمران خان نخست وزیر سابق، دولت بایدن را به راه اندازی عملیات «تغییر رژیم» برای برکناری او از طریق سازماندهی رأی عدم اعتماد و تحمیل «دولت وارداتی» در اوایل سال جاری متهم کرد، ارتش پاکستان برای ترمیم روابط با واشنگتن تلاش کرده است.

اینکه پاکستان نقش خود را در حمله به ظواهری اعتراف نکرده، تنها قابل انتظار است. اثبات تبانی با ایالات متحده، دست عمران خان را تقویت می کند، که اغلب از مشارکت پاکستان در عملیات نظامی آمریکا انتقاد کرده است. در واقع شیرین مزاری، متحد خان نگرانی های خود را در مورد استفاده احتمالی از طیاره های بی سرنشین آمریکایی در حریم هوایی کشور در توییتر منتشر کرد.

همکاری دولت پاکستان با ایالات متحده، می‌تواند به تبلیغات گروه‌های تروریستی مانند داعش و تحریک طالبان پاکستان دامن بزند که دولت پاکستان را برده آمریکا می‌دانند. همچنین تنش با طالبان افغانستان را نیز تشدید خواهد کرد.

بسیاری از نقش پاکستان در جنگ بیست ساله افغانستان ابراز ناامیدی کردند و امیدوار بودند که ایالات متحده در نهایت بتواند پس از پایان جنگ، روابط خود را با پاکستان قطع نماید. اما اسلام آباد اکنون به عنوان نزدیک ترین متعهد که غرب به شریک مبارزه با تروریسم در میان همسایگان نزدیک افغانستان دارد، ظاهر می شود.