جمشید یما امیری

 مذاکرات میان افغان‌ها در دوحه متوقف است. هیأت مذاکره‌کنندۀ جمهوری اسلامی افغانستان و طالبان از دو هفته بدین‌سو هیچ دیدار و تماسی نداشته‌اند. دو طرف با احتیاط منتظر تصمیم ادارۀ جدید ایالات متحده امریکا هستند.

از آنجایی‌که ادارۀ جدید امریکا برخی تصامیم داخلی و بین‌المللی ادارۀ ترامپ را لغو کرد، ناظران پیش‌بینی می‌کنند که احتمالاً دولت بایدن تغییراتی را در موافقت‌نامۀ صلح امریکا با طالبان به وجود آورد.

در امضای توافق‌نامۀ صلح امریکا با طالبان، سه چهرۀ امریکایی نقش کلیدی داشتند: دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین، مایک پمپئو وزیر خارجۀ پیشین و زلمی خلیلزاد نماینده ویژه امریکا برای صلح افغانستان. تصمیم این سه چهره با مخالفت جان بولتن مشاور پیشین امنیت ملی، سران پنتاگون، برخی از نمایندگان مجلس نمایندگان و مجلس سنای امریکا مواجه گردید. اما این سه‌تن بدون نظرداشت ملاحظات و انتقادها، معاملۀ صلح را با طالبان به سر رساندند و در نشست بزرگ بین‌المللی در دوحه با حضور وزیر خارجۀ پیشین امریکا موافقت نامۀ صلح میان زلمی خلیلزاد و ملا عبدالغنی برادر به امضا رسید.

 ناظران معتقد بودند که نگاه ترامپ به موافقت‌نامۀ صلح با طالبان، انتخاباتی بود. او فکر می‌کرد که معاملۀ صلح با طالبان و در نتیجۀ آن خروج نیروهای بین‌المللی از افغانستان، سبب جلب حمایت رأی دهندگان امریکایی خواهد شد؛ رأی دهندگانی که از جنگ طولانی افغانستان خسته شده‌اند و به دنبال بیرون کردن هرچه زودتر نیروها از جنگ‌های بی‌پایان می‌باشند. دال مرکزی موافقت‌نامۀ صلح امریکا با طالبان، موافقه روی جدول زمانی خروج نیروهای بین‌المللی از افغانستان بود. البته امریکا برای خروج از افغانستان شروطی را وضع کرده است. قطع رابطۀ طالبان با القاعده، جلوگیری از استفادۀ خاک افغانستان علیه امریکا و متحدانش، آتش‌بس سراسری و توافق صلح میان طالبان و کابل، پیش‌شرط‌های اصلی در خروج نیروهای بین‌المللی بوده است. از سوی دیگر، طالبان نیز خواستار رهایی زندانیان‌شان از زندان‌های حکومت افغانستان و بیرون‌شدن نام رهبران‌شان از فهرست تحریم سازمان ملل بوده‌اند.

عدم تعهد طالبان به مفاد موافقت‌نامه به‌خصوص تشدید خشونت‌ها و افزایش ترورهای هدفمند و تلفات نظامیان، با انتقاد گستردۀ دیپلومات‌ها و نظامیان پیشین امریکایی در افغانستان روبرو شده است. دولت جدید امریکا در پی فشار بر طالبان است تا از یک سو خشونت‌ها را کاهش داده و از سوی دیگر، روی یک فرمول سیاسی برد- برد موافقه کنند که در آن هم رهبران دولت کنونی کابل و هم طالبان و احزاب سیاسی حضور داشته باشند.

طبق موافقت‌نامۀ دوحه، نیروهای امریکایی باید در ماه جون از افغانستان بیرون شوند. اما خروج بدون توافق میان افغان‌ها خطر فروپاشی در کابل و بحران تمام عیار امنیتی- سیاسی را در افغانستان به دنبال دارد. از این رو، دولت بایدن احتمالاً در تاریخ خروج از افغانستان تجدید نظر کند. تیم امنیت ملی جوبایدن از وضعیت افغانستان به خوبی آگاهی دارد. آنان احتمالاً به گزینۀ خروج مسوولانه از افغانستان باورمند باشند. خروج مسوولانه یعنی این‌که خلایی پس از خروج نیروهای امریکایی شکل نگیرد که در نتیجۀ آن دست‌آوردهای بیست ساله به شمول ساختارها و نهادهای دولتی فروریزد و نتیجۀ سرمایه‌گذاری جامعه بین‌المللی در دو دهۀ اخیر به طور کامل نابود گردد. برخی رهبران سیاسی افغانستان نگران هستند که با خروج نیروهای بین‌المللی ولایات یک پی‌ دیگر به دست طالبان سقوط کند و حلقۀ محاصره بر پایتخت تنگ شود. اظهارات مشاور امنیت ملی امریکا دربارۀ بازنگری موافقت‌نامۀ صلح دوحه، بدین معناست که تیم امنیت ملی و سیاست خارجی جوبایدن دربارۀ توافق صلح با طالبان ملاحظه دارد. اما ابقای نمایندۀ ویژۀ دونالد ترامپ برای صلح افغانستان، بدین معناست که دولت جدید امریکا به موافقت نامۀ صلح با طالبان و دریافت یک راه حل سیاسی برای پایان بحران افغانستان همچنان متعهد است.

 پیشتر اظهاراتی وجود داشت مبنی بر این‌که دولت جدید امریکا موافقت‌نامۀ صلح با طالبان را لغو خواهد کرد. اما بایدن دربارۀ جنگ افغانستان با دونالد ترامپ دیدگاه مشابه دارد. بارها از جنگ طولانی و بی‌پایان در افغانستان انتقاد کرده است. او دیدگاه سخت‌تر از ترامپ درباره افغانستان داشت.

کابل امیدوار است که دیدگاه و ملاحظات آن‌ها در مفاد موافقت‌نامۀ صلح لحاظ شود، اما به نظر نمی‌رسد در متن موافقت‌نامه تغییرات بنیادی اعمال شود. از سوی دیگر، نمایندگان طالبان پس از اظهارات دربارۀ بازنگری موافقت نامه، سفرها و تماس‌ها با کشورهای منطقه را افزایش داده‌اند. ملا برادر معاون تحریک طالبان پس از مواضع اخیر مقامات ایرانی به حمایت تمام عیار از کابل به تهران رفت. وزیر خارجۀ پاکستان از دولت جدید امریکا خواست که به موافقت‌نامه ملتزم باشد. طالبان نگران هستند که مذاکرات دوسالۀ آنان با امریکا هدر برود و وادار به دور تازۀ مذاکره و معامله شوند.