نویسنده: حامد میر

مترجم: نرگس معصومی

منبع: واشنگتن پست – ۴ اگوست ۲۰۲۲

اولین باری که ایمن الظواهری را در سال ۱۹۹۸ ملاقات کردم، او به عنوان مترجم اسامه بن لادن کار می‌کرد؛ اما واضح بود که او خیلی بیشتر از یک مترجم بود. این دومین مصاحبه من با بن لادن بود و ظواهری بلافاصله مرا تحت تأثیر خودش قرار داد. او پاسخ‌های بن لادن را از عربی به انگلیسی [بسیار روان] ترجمه می‌کرد. ظواهری، یک پزشک مصری بود که با لبخند ملایمی سوالات انتقادی من را به اسامه بن‌لادن مطرح می‌کرد و سپس پاسخ‌های بن لادن را با لحنی بسیار تند به من بازگو می‌کرد.

وقتی فهمیدم ظواهری در مرکز شهر کابل توسط هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا کشته شده است، به فکر پیوند عمیق او با جهادگرایی در افغانستان رفتم. این واقعیت که او آشکارا در پایتخت افغانستان زندگی می‌کرد همچنین یادآور روشنی این نکته است که طالبان روش‌های قدیمی خود را تغییر نداده‌اند. بدیهی است که طالبان با شخصیتی چون ظواهری با احترام برخورد می‌کنند، حتی اگر به غربی‌ها وعده داده باشند که از تروریست‌های بین‌المللی دوری می‌کنند. ظواهری همچنان برای طالبان محترم بود، حتی اگر حالا او مغز متفکر القاعده نباشد. او با دولت اسلامی [داعش] مخالفت کرد و طالبان را به عنوان یک شریک می‌دید. اگر زمانی بن لادن چهره جهانی القاعده بود، ظواهری مغز متفکر آن بود.

اولین مصاحبه من با بن لادن در غاری در کوه‌های تورا بورا در سال ۱۹۹۷ انجام شد، جایی‌که چند تن از رفقای او به عنوان مترجم کار می‌کردند. آنها عرب نبودند و بن لادن به وضوح از کار آنها راضی نبود. مصاحبه دوم یک سال بعدتر انجام شد که بسیار متفاوت بود.

در وقت ناهار از ظواهری پرسیدم پارسال کجا بودی؟ او پاسخ داد: در یکی از زندان‌های روسیه بودم [1]. بن لادن متوجه کنجکاوی من شد و افزود که این اولین‌بار نیست که دوستش دستگیر می‌شود. ظواهری سال‌های زیادی را در زندان‌های مصر گذرانده بود و حالا من می‌خواستم درباره این مرد بیشتر بدانم.

پرسیدم “شما کی هستید؟” ظواهری پاسخ داد: ” جراح چشم هستم، اما این دیگر یک حرفه نیست – اکنون فقط یک سرگرمی است.” خندیدم و از حرفه واقعی‌اش پرسیدم. او گفت تجار دارو و مواد شیمیایی است. من پرسیدم، چرا روس‌ها شما را دستگیر کردند؟ او با رمز و راز گفت: «چون با چند چچنی آشنا شدم».

در پایان صحبت‌های‌مان متوجه شدم که او با پاسپورت‌های مختلف به اروپا، استرالیا و نیوزلند سفر کرده است. او یکی از پنج امضاکننده فرمان بن لادن علیه ایالات متحده بود.این فرمان موضوع اصلی بحث من با بن لادن در آن مصاحبه بود. از بن لادن پرسیدم، چگونه می‌توانید کشتار زنان و کودکان بی‌گناه غیر مسلمان را با توجه به آموزه‌های اسلامی توجیه کنید؟

ظواهری سؤال من را ترجمه کرد، سپس کتابی را به بن لادن داد. بن لادن با وفاداری از کتاب نقل قول کرد. واضح بود که ظواهری نقش کلیدی در توجیه و تقویت اقدامات و اهداف القاعده داشت.

من در سال ۱۹۹۸ دو روز را با القاعده در افغانستان گذراندم. از منابع دیگر القاعده مطلع شدم که ظواهری برای جستجوی نوعی سلاح هسته‌ای قابل حمل در بازار سیاه به چچن سفر کرده بود. هنگامی که اعضای مافیای چچنی  نتوانستند معامله‌ را ترتیب بدهند، اطلاعات مربوط به حضور یک تاجر مرموز عرب در گروژنی را در اختیار نیروهای امنیتی روسیه قرار دادند. ظواهری با پاسپورت جعلی سودانی دستگیر شد، اما پس از شش ماه آزاد شد، زیرا روس‌ها هویت واقعی او را نمی‌دانستند.

در عرض چند هفته از مصاحبه دومم با بن لادن، از طریق یک روحانی پاکستانی شروع به دریافت نامه‌ها و کتابچه‌های دست‌نویس از ظواهری کردم. هفت هفته پس از حملات ۱۱ سپتامبر، بار دیگر با ظواهری این‌بار در کابل ملاقات کردم. او دوباره در سومین مصاحبه من با بن لادن به عنوان مترجم عمل می‌کرد.

ایالات متحده از چند روز قبل عملیات آزادی پایدار را آغاز کرده بود و مصاحبه ما در میان انبوهی از انفجارها و شلیک گلوله انجام شد. ظواهری آرام به نظر می‌رسید و حتی به طور اتفاقی از من درباره کیف مسافرتی خطوط هوایی چینی، سین کیانگ (Xinjiang) پرسید. او گفت که از این خطوط هوایی برای سفر به چین نیز استفاده کرده‌است. سعی کردم نگرانیم را پنهان کنم. به شوخی گفتم، «شما ممکن است جیمز باند القاعده باشید، به همین دلیل نگران به نظر نمی‌رسید، اما من جیمز باند نیستم. من قطعاً نگران هستم.» بیایید مصاحبه را شروع کنیم زیرا باید فرار کنم.

بن لادن در آن مصاحبه ادعا کرد که دارای سلاح هسته‌ای است. من در مورد ادعاهای او تردید داشتم، اما ظواهری گفت که هر کسی می‌تواند در بازار سیاه روسیه تسلیحات هسته‌ای بخرد، «اگر 30 میلیون دلار داشته باشید». وسواس او برای دستیابی به سلاح های هسته‌ای او را برای القاعده بسیار مهم می‌کرد.

این روزها، ظواهری بیشتر در قامت یک پدر برای گروه‌های مختلف شبه نظامی پنهان در افغانستان بود. طالبان با اجازه حضور او در آنجا اشتباه کردند. در پایان، حضور او عامل دیگری برای آسیب رساندن به مردم افغانستان خواهد بود و کشورهایی را که خواهان به رسمیت شناختن طالبان و برقراری روابط دیپلماتیک هستند را مجبور می‌کند که انزوای این گروه ادامه بدهند.

[1] 1- ظواهری به دلیل داشتن پاسپورت جعلی در جمهوری خودمختار چچن زندانی شده بود. (م)