جمشید یما امیری

طالبان از زمان سرنگونی رژیمشان به دست امریکا در ۲۰۰۱ قوی‌تر و ثروتمندتر شده‌اند اما این ثروت کلان از کجاست و صرف چه کارهایی می‌شود؟

به گفته ملا یعقوب، پسر ملا محمد عمر، رهبر دینی سابق طالبان، این گروه در سال مالی که مارچ ۲۰۲۰ تمام شد،‌ ۱.۶ میلیارد دالر درآمد داشت.

در حالیکه دولت افغانستان در همین مدت مشابه فقط ۵.۵۵ میلیارد دالر درآمد کسب کرده است. دولت اکنون با طالبان در حال انجام مذاکرات صلح است تا به جنگ ۱۹ ساله در این کشور پایان دهد.

حنیف صوفیزاده، هماهنگ کننده برنامه آموزش و اطلاع رسانی در دانشگاه نبراسکا، اوماها می‌گوید: من منابع درآمدی طالبان را به عنوان یک تحلیلگر سیاستگذاری اقتصادی در مرکز مطالعات افغانستان مورد بررسی قرار دادم و اینجا به این درآمدها و محلی که آنها صرف می‌شوند،‌ می‌پردازم:

۱.مواد مخدر-۴۱۶ میلیون دالر

بر اساس اعلام گزارش ۲۰۲۰ مواد مخدر جهانی سازمان ملل، افغانستان مسئول تقریبی تولید ۸۴ درصد از تریاک جهان در پنج سال گذشته بوده است.

اکثر مزایای این مواد مخدر غیرقانونی به طالبان می‌رسد که مدیریت تریاک را در مناطق تحت کنترل خود دارد. بر اساس گزارش ۲۰۰۸ از واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، نهاد مستقل تحقیقاتی در کابل، این گروه بر هر شخص و گروه مرتبط با زنجیره تولید مواد مخدر ۱۰ درصد مالیات وضع کرده است. این مالیات دهقانان تولید کننده خشخاش، لابراتورهایی که آن را تبدیل می‌کنند و قاچاق بران مواد مخدر که تولیدات نهایی را به خارج از کشور می‌برند، شامل می‌شود.

۲.استخراج معدن-۴۰۰ تا ۴۶۴ میلیون دالر

استخراج سنگ آهن،‌ مرمر، مس، طلا، روی و سایر مواد معدنی در کوهستان‌های افغانستان یکی از تجارت‌های پر سود برای طالبان است. هم عملیات استخراج معدن در مقیاس کوچک و هم کمپانی‌های بزرگ استخراجی در افغانستان به طالبان پول می‌دهند تا اجازه فعالیت داشته باشند. آنهایی که پول نمی‌پردازند، با تهدید به مرگ روبرو شده‌اند.

بر اساس کمیسیون معادن و سنگ‌های معدنی افغانستان،‌ این گروه در سال برای کار استخراج معدن مبلغ ۴۰۰ میلیون دالر به طالبان می‌پردازد. ناتو تخمین می‌زند که این آمار بالاتر یعنی ۴۶۴ میلیون دالر است درحالیکه در سال ۲۰۱۶، این مبلغ ۳۵ میلیون دالر بود.

۳.اخاذی و مالیات-۱۶۰ میلیون دالر

طالبان هم مانند دولت کابل از مردم و صنایع در مناطق تحت کنترل خودش مالیات می‌گیرد. آنها حتی اوراق رسمی پرداخت مالیات هم صادر می‌کنند.

صنایعی که باید مالیات بدهند شامل عملیات استخراج معدن، رسانه‌ها،‌ ارتباطات رادیویی و پروژه‌های عمرانی تحت پوشش مالی کمک‌های بین‌المللی هستند. رانندگان هم که از جاده‌های مناطق تحت کنترل طالبان استفاده می‌کنند مشمول پرداخت مالیات هستند و مغازه دارها هم باید بابت حق کار،‌ به این گروه مالیات بپردازند.

شکل مالیاتی که این گروه از مردم می‌گیرد، “عشر” نام دارد که ۱۰ درصد مربوط به برداشت زراعت و زکات ۲.۵ درصدی مالیات بر ثروت است.

به گفته ملا یعقوب، درآمدهای حاصل از مالیات که ممکن است اخاذی هم نام گرفته شود، در سال ۱۶۰ میلیون دالر است.

از آنجا که برخی از کسانی که مشمول مالیات می‌شوند، تولیدکننده خشخاش هستند، بنابراین ممکن است برخی از هم پوشانی‌های مالی بین درآمد مالیات و درآمد مواد مخدر وجود داشته باشد.

۴.کمک‌های خیرخواهانه-۲۴۰ میلیون دالر

طالبان کمک‌های مالی پنهانی از اهدا کنندگان خصوصی و نهادهای بین‌المللی در سراسر جهان دریافت می‌کند. بسیاری از اهدا کنندگان به طالبان از خیریه‌ها و صندوق‌های مالی خصوصی مستقر در کشورهای حوزه خلیج فارس هستند؛ منطقه‌ای که از قدیم‌الایام با شبه نظامی‌گری مذهبی این گروه همراه بوده است. بر اساس اعلام مرکز تحقیق و مطالعات سیاسگذاری افغانستان،‌ کمک‌های اهدایی در سال ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون دالر است. این خیریه‌ها در لیست گروه‌های تامین مالی تروریسم خزانه‌داری امریکا هستند.

بر اساس اعلام اداره مقابله با تروریسم امریکا،‌ برخی شهروندان  عربستان، پاکستان و برخی از کشورهای حوزه‌های خلیج فارس به طالبان کمک مالی کرده و هر سال ۶۰ میلیون دالر دیگر به شبکه حقانی کمک می‌کنند.

۵.صادرات-۲۴۰ میلیون دالر

به گفته شورای امنیت سازمان ملل، طالبان برای پولشویی از صادرات و واردات کالاهای مختلف مصرفی استفاده می‌کند و مشاغل وابسته که این اقدام را برای این گروه شبه نظامی انجام می‌دهند شامل گروه چند ملیتی “برادران نورزای” هستند که قطعات خودرو را وارد می‌کنند و خودروهای مونتاژی و قطعات یدکی خودرو می‌فروشند.

درآمد خالص طالبان از صادرات در سال حدود  ۲۴۰ میلیون دالر است. این آمار شامل صادرات تریاک و مواد معدنی غارت شده است و البته در این مورد هم ممکن است همپوشانی مالی با درآمد مواد مخدر و درآمد معدن وجود داشته باشد.

۶.املاک و مستغلات-۸۰ میلیون دالر

به گفته ملا یعقوب و کانال تلویزیونی پاکستانی SAMAA، طالبان املاک و مستغلات شخصی در افغانستان، پاکستان و شاید هم در سایر کشورها دارد. یعقوب به ناتو گفته که درآمد سالانه طالبان از این بخش حدود ۸۰ میلیون دالر است.

۷.کشورهای خاص

بر اساس گزارش شبکه خبری بی.بی.سی، یک گزارش محرمانه سیا در ۲۰۰۸ تخمین زده که طالبان از منابع خارجی به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس مبلع ۱۰۶ میلیون دالر دریافت کرده بود.

به گفته منابع امریکایی و بین‌المللی، امروز هم گمان می‌رود دولت‌هایی برای طالبان پول می‌فرستند. کارشناسان می‌گویند این منابع مالی را می‌توان ۵۰۰ میلیون دالر در سال دانست اما آمار دقیق درآمدی برای طالبان از این طریق مشکل است.

ایجاد یک بودجه در زمان صلح

برای قریب به ۲۰ سال، ثروت عظیم طالبان موجبات تخریب، مرگ و خرابی گسترده در افغانستان شده است. برای مقابله با شبه نظامی‌گری این گروه، دولت کابل نیز هزینه‌های زیادی را صرف جنگ کرده که اغلب به ضرر سرویس‌های پایه عمومی و توسعه اقتصادی کشور تمام شده است.

یک توافق صلح در افغانستان می‌تواند به دولت این کشور اجازه دهد تا کمبود منابع خود را مجدد اعتبار بخشد. دولت همچنین ممکن است شاهد درآمد قابل توجهی از بخش‌های حقوقی چون استخراج معادن باشد که اکنون تحت سلطه طالبان قرار دارد.

ثبات در این کشور به جذب سرمایه‌های خارجی می‌انجامد و به دولت کمک می‌کند تا به وابسنگی خود به اهداکنندگانی چون امریکا و اتحادیه اروپا پایان دهد.

دلایل زیادی در صلح افغانستان وجود دارد که سلامت اقتصادی یکی از آنهاست.