جمشید یما امیری

سفیر و دپلمات‌های سفارت افغانستان در دهلی نو پس از دو سال مقاومت در برابر فشارهای دولت هند و رژیم طالبان تصمیم گرفتند دروازۀ سفارت را ببندند و کلید نمایندگی‌ افغانستان در دهلی نو را به هند بسپارند.

دهلی جدید از مدت‌ها بدین‌سو تلاش داشت که دپلمات‌های افغانستان، مسوولیت سفارت را به نمایندگان طالبان واگذار کنند؛ اما دپلمات‌های افغانستان زیر بار نرفتند و مسوولیت تاریخی واگذاری سفارت به نمایندگان طالبان را به دوش نگرفتند.

با پیروزی رژیم طالبان، بساط هند از افغانستان جمع شد. هند از نخستین کشورهایی بود که دروازۀ سفارت و قونسلگری‌هایش را در کابل، بلخ، هرات، ننگرهار و کندهار بست و دپلمات‌هایش را از کشور بیرون کرد. با خروج دپلمات‌های هندی، روابط افغانستان و هند به طور کامل قطع شد. هند تنها کشوری بود که پس از پیروزی طالبان، به هیچ شهروند افغانستان اجازۀ سفر نداد و حتا ویزه‌های با اعتبار را باطل اعلام کرد. هزاران دانشجوی دانشگاه‌های هند که سرگرم رخصتی های تابستانی در کابل بودند، نتوانستند به هند برگردند و از ادامۀ تحصیل بازماندند.

هزاران گردشگر افغانستان در دهلی جدید گیر ماندند و پروازه‌های تجاری- ترانزیتی کابل- دهلی قطع گردید و در نتیجه شفاخانه‌ها و هوتل‌های هند میلیون‌ها مشتری خود را از دست دادند.

مهمتر از همه، اشراف اطلاعاتی و امنیتی هند در افغانستان به صفر تقرب کرد. هند میدان افغانستان را به طور کامل به پاکستان واگذار کرد و امیدهایش را از افغانستان که متحد استراتژیک و تاریخی محسوب می‌گردید، قطع کرد.

اما در کمال ناباوری رفته رفته شرایط در افغانستان به سود دهلی جدید رقم خورد. طالبان برخلاف دهه ۹۰ از تمایل و جدیت شان در تٔامین روابط با دهلی جدید سخن زدند و قدم‌های جدی را در راستای اعتمادسازی با دهلی جدید برداشتند. هند قنسولگری‌اش را در کابل گشود و طالبان نماینده خویش را به دهلی جدید معرفی کردند. بدین ترتیب، روابط دیپلومات میان دو طرف کلید خورد. طالبان برای تأمین امنیت سفارت هند صدها تن را موظف گردانید. همزمان با گماشتن صدها تن برای تأمین امنیت سفارت هند، سفارت پاکستان در کابل آماج حملۀ مسلحانه قرار گرفت که داعش مسوولیت آن را برعهده گرفت. به‌دنبال حمله مسلحانه به سفارت پاکستان و جان به دربردن ژارژدافیر پاکستان از حمله، اسلام‌آباد خواهان افزایش نیروی امنیتی برای تأمین امنیت سفارت گردید. اما طالبان از میان ۱۰۰ پولیس پاکستانی، صرف به‌ده تن آنان ویزه صادر کرد. این مسأله خشم مقامات پاکستانی را برانگیخت. روزنامۀ اکسپرس تربیون به نقل از مقام پاکستانی، از برخورد دوگانۀ طالبان در تأمین امنیت سفارت هند و پاکستان در کابل سخن زد.

هند در بیست سال گذشته نفوذ چشمگیر در نهادهای دولتی و امنیتی افغانستان داشت. صدها عضو نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان دانش‌آموختۀ هند بودند. هند با استفاده از وزارت سرحدات و قبایل افغانستان، به حمایت از جریان‌های ضدپاکستانی در بلوچستان و خیبرپختونخواه می‌پرداخت. مقامات پاکستانی، قنسلگری‌های هند در ننگرهار و کندهار را به دست‌درازی در پاکستان متهم کردند. گشایش قنسلگری‌های هند در ننگرهار و کندهار، از عوامل عمدۀ تشدید اختلافات میان کابل و اسلام‌آباد گردید. نیروهای نیابتی پاکستان بارها سفارت و قنسلگری هند را در ننگرهار، کندهار و سفارت کابل آماج حملات انتحاری قرار دادند.

هند با هزینۀ هنگفت اهداف امنیتی و استخباراتی‌اش را در افغانستان دنبال می‌کرد. به نظر می رسید که با برگشت طالبان به قدرت، ریشه های هند از افغانستان قطع خواهد شد و دست این کشور از مداخله در مناطق قبایلی و بلوچستان کوتاه خواهد شد. اما با گذشت دو سال از حاکمیت طالبان، معادله به سود دهلی جدید رقم خورده است.

طالبان که یک نیروی پاکستانی محسوب می‌گردند، به دردسری برای پاکستان تبدیل شده‌اند. طالبان که ابزار تحقق عمق استراتژیک پاکستان در افغانستان پنداشته می‌شد، به تهدید استراتژیک تبدیل شده است. حملات انتحاری و انفجاری در پاکستان بیشتر از هر زمان دیگری افزایش یافته است. طالبان اتحاد با جریان‌های ضد پاکستانی را تقویت کرده‌اند. داعش با استفاده از خلای امنیتی و اطلاعاتی در افغانستان، به‌مرزهای پاکستان نفوذ کرده و حملاتی را در کلان شهرهای پاکستان راه‌اندازی کرده است. طالبان به تکرار با نیروهای پاکستانی در تورخم، اسپین بولدک و دندپتان درگیر شده‌اند. نگرانی پاکستان از ناحیۀ افغانستان بیشتر از هر وقت دیگری است.

افغانستان نه به‌خاطر خودش، بل به خاطر همجواری و سرحردات طولانی با پاکستان، از اهمیت ویژه برای هند برخوردار بوده است.

اکنون، هند بدون این‌که متحمل هیچ هزینه‌یی شود، توانسته به اهدافش در منطقه دست یابد. پاکستان زیر فشار شدید سیاسی، اقتصادی و امنیتی قرار دارد. مقامات پاکستانی با وجود این‌که متوجه اشتباه استراتژیک‌شان در حمایت از طالبان شده‌اند، اما در وضعیتی قرار گرفته‌اند که راهی جز تعامل و همسویی با طالبان ندارند. خلای استراتژیک در روابط پاکستان با طالبان و گسترش افراط‌گرایی، افزایش حملات تروریستی و انتحاری در پاکستان، بیشتر از هر زمانی هند را به اهدافش در منطقه نزدیک ساخته است. این چیزی بود که نه ارتش پاکستان و نه هم استخبارات هند پیش‌بینی می‌کرد.

از همین رو، هند بسیار متمایل به همکاری و تعامل با طالبان است. تلاش برای واگذاری سفارت افغانستان در دهلی جدید بخشی از این تلاش‌هاست. هند در دو سال گذشته صدها تن گندم به افغانستان کمک کرده که در مواردی با چالش‌آفرینی ترانزیتی پاکستان روبرو بوده است. هند که متحد سابق جبهۀ متحد سابق بود، تلاش کرده که از جبهۀ مقاومت کنونی افغانستان دوری جوید.