منبع: USIP

ترجمه: غلام‌غوث عمری

روز دوشنبه، رئیس جمهور بایدن اعلام کرد که در اثر یک حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکا، ایمن الظواهری رهبر القاعده و مغز متفکر حملات ۱۱ سپتمبر را هدف قرار داده است.

براساس گزارش‌ها، الظواهری در بالکن یک خانه امن در کابل، مورد اصابت موشک قرار گرفته است. در هفته گذشته نماینده گان ایالات متحده در یک کنفرانس منطقه‌ای در تاشکند اوزبیکستان، با تمرکز بر مبارزه با تروریسم، شرکت نموده بودند که در آن امیرخان متقی وزیر امور خارجه طالبان گفت که رژیم طالبان به تعهدات خویش مبنی بر عدم استفاده از افغانستان به عنوان پایگاهی برای تروریسم فراملی عمل کرده است. حضور الظواهری در کابل ظاهراً سخنان متقی و تعهد طالبان برای قطع روابط با گروه‌هایی مانند القاعده را نقض می‌کند. این همچنین مذاکرات هفته گذشته میان طالبان و مقامات ایالات متحده را در مورد آزاد نمودن دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان که می‌تواند به کاهش بحران انسانی افغانستان کمک کند، پیچیده تر می‌کند.

در مورد قتل الظواهری اسفندیار ، اندر و واتیکز بیتمن از انستیتیوت مطالعات صلح ایالات متحده در باره میراث الظواهری و آنچه قتل او برای طالبان در پی دارد و پیامدهای سیاست ضد تروریسم ایالات متحده و افغانستان بحث کرده‌اند.

میراث الظواهری چیست؟

ایمن الظواهری به طور معمول توسط تحلیلگران و سیاستگذاران به عنوان یک تهدید تروریستی کم اهمیت جلوه داده می‌شد، به ویژه در مقایسه با اسامه بن لادن که یک شخصیت کاریزماتیک بود.

اما نگاه ژرف‌تر و دقیق‌تر به مسیر القاعده نشان می‌دهد که او توانست گروه القاعده را در برابر موج حملات هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی هدایت کند و رقابت یک گروه جهادی قدرتمند و رقیب سرسخت یعنی داعش را پشت سر بگذارد.

 امروز شاخه‌های القاعده در شرق آفریقا و منطقه ساحل در حال ظهور و آماده باش هستند. الظواهری همچنین توانست دوستی استراتژیک و تاریخی القاعده با طالبان را علیرغم فشارهای بین المللی و نظامی بر طالبان جهت جدا شدن از این گروه، حفظ کرد.  بنابراین، الظواهری برای جانشین خود سازمانی قوی‌تر و احتمالاً خطرناک‌تر از سازمانی که بن لادن در سال ۲۰۱۱ برای او به جا گذاشت، برای بقیه جهان باقی می‌گذارد.

کشتن الظواهری در مورد طالبان به ما چه می‌گوید؟

موقعیت الظواهری در مرکز شهر کابل قویاً بیانگر ارتباطات نزدیک میان این دو گروه می‌باشد. مقامات آمریکایی که در مطبوعات نقل کرده اند، شبکه بدنام حقانی را که مدت‌ها متهم به ارتباط نزدیک با القاعده است، به عنوان میزبان الظواهری معرفی کرده است.  از یک جهت، قتل او تنها دیدگاه اجماع حقانی‌ها و روابط آنها با گروه های تروریستی فراملی را تایید می کند.

در درون طالبان، ارزیابی نظر در مورد القاعده یا احساس اعضای آنها در مورد حمایت از گروه، دشوار است، حتی اگر خطرات جدی برای تداوم حکومت آنها بر افغانستان ایجاد کند.

 نسل بزرگتر طالبان یعنی رهبری کنونی آنها، مطمئناً سختی هایی را که گروه آنها از زمان حمله ایالات متحده به افغانستان و سرنگونی طالبان در اواخر سال ۲۰۰۱ به خاطر پناه دادن به شبکه القاعده و حملات ۱۱ سیپتامبر، را در ذهن دارند.

با این حال، ۲۰ سال بعد از حمله ایالات متحده و ناتو، دید بسیاری از طالبان را در برابر کشورهای غربی سخت کرد و بسیاری از طالبان جوان را به تبلیغات و جوامع آنلاین جهادی جهانی نزدیکتر کرده است.

 چیزی که تقریباً قطعی بوده این است که طالبان رتبه پاین تأیید حمله هواپیمای بدون سرنشین ایالات متحده را به عنوان نقض فاحش حاکمیت طالبان و نمونه شرم آور از ضعف گروه آنها می‌دانند.

در نشست‌های سطح بالا و بیانیه‌های دیپلماتیک، طالبان همچنان به تعهدات ایالات متحده تحت توافق دوحه (که در فبروری ۲۰۲۰ با ایالات متحده امضا نمودند) اشاره می‌کنند، که از طالبان می‌خواهد از هر گروهی که قصد آسیب رساندن به ایالات متحده و متحدان آنرا را دارند، حمایت نکند.

مرگ الظواهری نشان می‌دهد که طالبان توافق‌نامه‌ای را که به شدت به ایالات متحده فشار می‌آورند تا به آن پایبند بماند، نقض می‌کنند. علاوه بر این، سراج الدین حقانی مسوول این شبکه در سال گذشته تلاش کرد تا دیپلمات های خارجی را به عنوان یک گفتگوگر منطقی و عمل گرا در مورد تعدادی از مسائل سیاسی، از جمله تحصیل دختران، متقاعد کند. این افشاگری ممکن بسیاری از کشورهای کمک کننده را از ایده ادامه تعامل با حقانی ناراحت کند. همچنین بر نگرانی همسایگان و قدرت‌های منطقه‌ای افغانستان، مبنی بر اینکه تروریسم ممکن است از سراسر مرزهای کشور سرچشمه بگیرد، مجدداً تاکید خواهد کرد.

مرگ ظواهری چه معنایی برای سیاست ایالات متحده در قبال افغانستان دارد؟

 سیاست گذاران ایالات متحده در رویکرد خویش در برابر طالبان، به دنبال یک خط باریک بوده اند: طالبان را در مورد مسائل بشردوستانه، حقوق بشر و حکومتی هم شمول که برای واشنگتن مهم است، دخیل کند، در حالی که به دنبال کاهش خطر این هستند که این تعامل مشروعیت بیشتری به گروه طالبان می دهد.

 طالبان به عنوان یک حکومت هنوز مورد شناسایی هیچ کشوری قرار نگرفته است.  اما ایالات متحده مجبور شده است تا این واقعیت را بپذیرد که حتی این تعامل دیپلماتیک حداقلی، تا حدی تأثیری بر عادی سازی روابط با دولت طالبان دارد. حقیقت تعامل با طالبان این بوده است که این تعامل برای کمک های ایالات متحده جهت کاهش بحران های عظیم انسانی و اقتصادی ممد واقع گردد. از جانب دیگر، مسیری را برای طالبان باز نگهدارد تا برای احترام به حقوق زنان و بشر، حکومت فراگیر و همه شمول و مهمتر اینکه به طور بالقوه در آینده، در ماموریت ایالات متحده جهت مبارزه با تروریسم همکاری نمایند.

کشته شدن الظواهری که نشان دهنده تمایل مداوم رهبران طالب برای پناه دادن به القاعده است، این معادله را در خطر نابودی شدید قرار می دهد. اکنون توجیه تعامل عملی با طالبان برای ایالات متحده و سایر کشورها بسیار دشوارتر خواهد بود. اگر سیاست‌های توهین‌آمیز و سرکوبگرانه طالبان امیدها را از بین ببرد، چرخش دوباره آنها به سیاست های حکومت اولی در دهه 1990، و نقض آشکار تعهدات ضدتروریستی مندرج توافق‌نامه دوحه فبروری سال 2020 آنها را در مسیری قرار می‌دهد که دوباره به یک دولت منفور تبدیل گردد.

در قدم اول سیاستگذاران و تحلیلگران ضد تروریسم ایالات متحده باید ارزیابی های خود را از تهدید تروریستی در افغانستان بازبینی کنند. حمله موفقیت آمیز ایالات متحده، کسانی را که برای استراتژی مبارزه با تروریسم فراتر از افق(Over the Horizon) در افغانستان استدلال کرده اند، نقطعه تاییدی می گذارد. اما یافتن پناگاه امن الظواهری در کابل ممکن به تهدیدی جدی‌تر از آنچه تصور می گردد، اشاره کند.

در قدم دوم، مقامات ایالات متحده باید فوراً گزینه‌هایی را برای کاهش رنج و فقر افغان‌ها بررسی کنند که متکی به تعامل یا تسهیل رژیم طالبان نباشد. گام‌های اخیر ایالات متحده در جهت آزادسازی دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان، که به منظور کمک به کاهش بحران نقدینگی افغانستان و حمایت از از سرگیری فعالیت‌های عادی اقتصادی بود، اکنون با عدم اطمینان بیشتری مواجه شده است. درس‌های حاصل از ارسال کمک‌های بشردوستانه در طول رژیم طالبان در سال‌های 1996-2001 باید مورد بازنگری قرار گیرد.

کشتن الظواهری برای سیاست مبارزه تا تروریسم ایالات متحده چه معنایی دارد؟

 در حالی که کشته شدن الظواهری یک موفقیت عملیاتی و استخبارتی مهم در امر مبارزه با تروریسم است، تصویر استراتژیک کلی که از ادامه همکاری القاعده و طالبان پدیدار می شود، خبر بدی برای دولت ایالات متحده می باشد که می خواهد از سیاست مبارزه با تروریسم به سمت رقابت استراتژیک رجوع کند. نسبت به چین و روسیه به نظر می رسد که دولت ایالات متحده هنوز با دشمنان تروریستی هولناکی روبرو است. آمریکا نمی تواند چشم از روی دشمنان تروریست خود بردارد.