محمد مرادی

ماجرا از آنجا آغاز شد که خبرگزاری اسوشیتدپرس، جزئیات گفت‌وگوی تلفنی ترامپ و اردوغان را افشا کرد. رئیس‌جمهور امریکا، هفته گذشته با همتای ترکیه‌ای خود در حال گفتگو بود که ناگهان به اردوغان گفت: “سوریه برای شما، ما می‌رویم.” متعاقب این خبر، گزارش مشابهی روی خروجی رسانه‌های بین‌المللی قرار گرفت که گویا ترامپ تصمیم دارد هفت هزار نظامی خود را از افغانستان نیز خارج کند. ازآن‌پس، گمانه‌های زیادی درباره این دو خبر صورت گرفت اما تاکنون با قاطعیت نمی‌توان نظر دارد که خروج کامل امریکا از سوریه و خروج بخشی از نظامیان این کشور از افغانستان، تحقق خواهد یافت یا خیر اما موضوع، به اندازه‌ای جدی است که «جیمزماتیس» وزیر دفاع و «مک گورک» نماینده امریکا در ائتلاف ضد داعش، در اعتراض به تصمیم ترامپ، از سِمت‌های‌شان استعفا کردند. رفتار ترامپ در دو سال گذشته، نشان داده که او نه تنها متفاوت از سایر رئیس‌های جمهور امریکا می‌اندیشد بلکه رفتارهای عجیب او، عرف سیاست بین‌المللی را نیز نقص کرده است. دلیل آن‌هم این است که ترامپ یک تجارت‌پیشه بوده و بیشتر عمرش را در این راه صرف کرده است. لذا دیدگاه او نسبت به اوضاع جهان نیز دیدگاه یک «بازرگان» به «کالا» است که سیاستمداران را خوش نمی‌آید. به همین خاطر است که از زمان آغاز به کار ترامپ تاکنون، بیش از چهل تن از سیاستمداران امریکا، از کنار او رفته‌اند. ترامپ در شعارهای انتخاباتی خود، ترجیح دیدگاه تجاری‌اش را نسبت به سیاست، پنهان نمی‌کرد. یکی از این شعارها مسئله خارج کردن امریکا از هر منطقه و هر حوزه پرهزینه برای کشورش بود. از دیدگاه ترامپ، افغانستان و سوریه، دو حوزه پرهزینه برای امریکا هستند که اکنون زمان قطع و یا کاهش این هزینه‌ها فرارسیده است. با این تعریف، نظر دیگری که می‌گوید، تصمیم ترامپ برای خروج کامل از سوریه، به دام انداختن ایران و روسیه در کمند هزینه‌های جنگ خاورمیانه است، توجیه می‌شود. هم‌زمان با این تحلیل دیگری نیز وجود دارد که تصمیم ترامپ را نه از دریچه تجاری بلکه از پنجره نظامی و امنیتی نگاه می‌کند. دو سال است که اسرائیل برای آغاز یک جنگ دیگر در خاورمیانه، زمینه‌سازی می‌کند. تاکنون بارها پایگاه‌های ایران و حزب‌الله در سوریه هدف موشک‌ها و بمباران هواپیماهای اسرائیلی قرار گرفته است. هفته گذشته، موضوع تونل‌های حزب‌الله در مجاورت با مرزهای فلسطین اشغالی مطرح شد که دیروز نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل از پایان تخریب این تونل‌ها در آینده نزدیک خبر داد. هم‌زمان با این، دیشب هواپیماهای اسرائیلی، چندین پایگاه را در اطراف دمشق بمباران کردند. گروه دیده‌بان حقوق بشر سوریه که در لندن مستقر است گفته است که هواپیماهای اسرائیل دست‌کم سه هدف را در غرب و جنوب غرب دمشق بمباران کرده‌اند که این اهداف انبار تسلیحاتی ایران و حزب‌الله لبنان بوده است. اگر ایران و حزب‌الله در یک تصمیم عجولانه و احساساتی بخواهند به حملات اسرائیل پاسخ بدهند، خاورمیانه در یک بحران دیگری فرو خواهد رفت که دامن‌گیر امریکا در سوریه و افغانستان نیز می‌شود. بر اساس این تحلیل، ترامپ تصمیم گرفته است که نظامیانش را از تیررس ایران در افغانستان و از حملات ایران و حزب‌الله در سوریه، خارج کند. طبق این تحلیل، مانور نظامی اخیر ایران در خلیج‌فارس و اعزام ناو هواپیمابر امریکا به این منطقه نیز در راستای یک رویاروی نظامی بین ایران و امریکا صورت گرفته است. به‌رغم این‌که سفر امروز «شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به کابل، به منظور جلوگیری از تهدیدات داعش علیه ایران صورت گرفته اما بر اساس تحلیل رویارویی احتمالی ایران و امریکا، سفر شمخانی نیز بی‌ارتباط با تنش‌های احتمالی بین ایران و امریکا نیست. بااین‌همه، به نظر می‌رسد که خروج احتمالی امریکا از سوریه و کاهش نظامیان امریکایی در افغانستان، به دیدگاه اقتصادی و تصمیم‌های عجولانه ترامپ ارتباط دارد ولی دوراندیشی ترامپ برای جلوگیری از آسیب‌پذیری نظامیانش در رویارویی احتمالی با ایران نیز جای تأمل است.