جمشید یما امیری- روزنامه نگار

اختلافات سران طالبان و بحران اقتصادی گسترده در افغانستان، پای نمایندگان کشورهای روسیه، چین و پاکستان را به افغانستان کشانید.

رهبری امارت اسلامی طالبان بر سر تقسیم قدرت و سمت‌های دولتی و مشارکت اقوام، احزاب و جریان‌های سیاسی در دولت، دچار اختلاف گردیده‌اند.

نمایندگان روسیه، چین و پاکستان در کابل تلاش ورزیده‌اند که اختلافات میان رهبری طالبان را حل کرده و آنان را آمادۀ پذیرش نظام همه شمول گردانند.

اکنون، شبکۀ حقانی قدرت را به‌طور کامل در کابل و اکثریت ولایت‌ها به دست گرفته است. تعیینات خودسرانه و گروهی شبکۀ حقانی، طالبان حوزۀ کندهار و قبیلۀ «درانی» را خشمگین ساخته است. طالبان حوزۀ کندهار به رهبری ملا برادر بدین باور هستند که بدون مشارکت اقوام و احزاب در قدرت نظام طالبانی در افغانستان دوام نخواهد آورد. اما شبکۀ حقانی که به لطف روابط مستحکم با سازمان استخبارات پاکستان دست برتری در میدان افغانستان یافته است، به مشارکت سیاسی با اقوام و جریان‌ها بی‌باور است.

از همین رو، نمایندگان روسیه، چین و پاکستان امروز در کابل به گونۀ جداگانه با سران شبکۀ حقانی و طالبان حوزۀ کندهار دیدار کرده و آنان را به تفاهم و همسویی و همچین پذیرش نظام مشارکتی با حضور اقوام و مذاهب افغانستان تشویق کرده‌اند.

نمایندگان روسیه، چین و پاکستان تأکید کرده‌اند که بدون تن دادن طالبان به نظام سیاسی فراگیر نمی‌توانند جامعه بین المللی را متقاعد بسازند که رژیم طالبان را به رسمیت بشناسند و همچنان پول‌های فریزشده را برگردانند. مسدودسازی دارایی‌های افغانستان، طالبان را با بحران بی‌سابقۀ مالی روبرو ساخته است. آنان توانایی تأمین روغنیات و تیل (نفت) موترهای‌شان را ندارند. در روزهای نخست پیروزی در کابل، هزاران موتر دولتی وابسته به طالبان در جاده‌ها گشت‌زنی می‌کردند. اما اکنون طالبان در کابل کمتر به چشم می‌خورند. ده‌ها موتر طالبان به خاطر نداشتن تیل در جاده‌ها متوقف مانده است. رهبری طالبان توانایی تأمین غذای افرادشان را ندارند. آنان در برخی مناطق کابل از مردم به خاطر تهیه غذا به طور روزانه پول جمع‌آوری می‌کنند.

پس از تکمیل‌شدن تعیینات طالبان در کابینه و رهبری و سطوح میانی نهادهای امنیتی و سیاسی، آگاهان و ناظران معتقد هستند که با چنین رویکرد قومی و انحصارگرایانه، رژیم طالبان در کابل دوام نخواهد آورد. از جمعیت ۲۵ درصدی جامعه اهل تشیع و هزاره در افغانستان، تنها یک «هزاره» به معاونیت وزارت بهداشت منصوب شده است. این درحالی است که زنان به‌طور کامل از صحنه حذف گردیده‌اند.

علاوه بر موضوعات بالا، طالبان با دو بحران کلان دیگر مواجه هستند.

۱- بحران نخست، مقاومت در پنجشیر است. با وجود این‌که اکنون درگیری در پنجشیر پایان یافته است، اما طالبان از ناحیۀ مقاومت سخت نگران هستند. هم اکنون در ولایت پنجشیر دست‌کم ۳۶۰۰۰ هزار نیروی طالبان مستقر است. درگیری شمار زیاد سربازان طالبان در پنجشیر سبب شده است که آنان در تأمین امنیت دیگر مناطق افغانستان به‌ویژه کابل با بحران روبرو شوند. طالبان نتوانسته‌اند امنیت را در کابل تأمین کنند. دزدی‌های مسلحانه و جرایم جنایی چند برابر افزایش یافته است. این مسأله ادعای طالبان دربارۀ تأمین امنیت را زیر سوال برده است.

توافق میان طالبان و جبهۀ پنجشیر جز اصلی آجندای دیدار نمایندگان ویژۀ روسیه، چین و پاکستان از کابل بود. آنان از طالبان خواستند که با جبهۀ پنجشیر توافق نمایند. جبهۀ پنجشیر در کوتاه‌مدت تهدید کلان را متوجه طالبان نمی‌سازد؛ اما در درازمدت طالبان را زمین‌گیر خواهد ساخت. از این رو، رهبران طالبان به دنبال یافتن یک راه حل پایدار برای پایان بخشیدن به مقاومت در پنجشیر هستند.

۲- بحران دوم، فعالیت روزافزون داعش در ولایات شرقی افغانستان است. هزاران نیروی داعش پس از رهایی از زندان‌های افغانستان، به سرعت پایگاه‌ها‌ی‌شان را در مشرقی (کنر و ننگرهار) احیا کرده‌اند. آنان در یک هفته سه بار پی‌هم نیروهای طالبان را در شهر پرجمعیت جلال‌آباد هدف قرار داده و تلفاتی را بر طالبان وارد کرده‌اند.

نیروهای داعش در یکی از ولسوالی‌های استان کنرها و منطقۀ استراتژیک «توره بوره» که روزگاری پایگاه مستحکم القاعده بود، مستقر شده‌اند. آنان در پی احیای جایگاه از دست رفتۀ شان در مناطق مرکزی، شمال و شرق افغانستان هستند. 

داعش طالبان را متهم به معامله با امریکا و خیانت به دین اسلام می‌کند. از این رو، افراد داعش سوگند خورده‌اند که تاپای جان در برابر طالبان جنگ کنند. درگیری میان داعش و طالبان، خطر جنگ فرقه‌یی و ایدیولوژیک میان احناف و سلفی‌ها را در افغانستان بالا برده است. داعش پس از پیروزی طالبان یک فرصت طلایی برای جذب نیرو و نفوذ در افغانستان یافته است.

منابع متعدد تأیید می‌کنند که طالبان پس از پیروزی در کابل درمانده شده‌اند. آنان با کمبود ظرفیت و نیروی بشری مواجه هستند. از این رو، در مدیریت اوضاع و ساختارها و نهادها به درماندگی کامل رسیده‌اند.