امیری

حملۀ مرگبار انتحاری بر مرکز آموزشی کاج در غرب کابل، تهدیدهای روزافزون ناشی از گسترش تروریزم و هراس‌افگنی را در افغانستان برجسته ساخت. در این حمله، دست‌کم ۳۲ دانش‌آموزِ عمدتاً دختر جان باخته و ده‌ها تن دیگر زخم برداشتند.

این حمله درحالی به‌وقوع پیوست که طالبان درِ مکاتب دخترانه را بسته و مانع آموزش رسمی دختران شده‌اند. همزمان، اختلافات درونی رهبری طالبان دربارۀ آموزش دختران آشکارتر گردیده است. این موضوع گمانه‌زنی‌هایی را دربارۀ دست داشتن طالبان در رویداد خونین امروز به وجود آورده است. در گذشته مسوولیت اکثریت رویدادهای مشابه به‌ویژه در مناطق هزاره‌نشین را داعش برعهده گرفته است. طالبان در کنترل و مهار حملات داعش در کابل ناکام بوده‌اند. هفتۀ گذشته داعش نمازگزاران مسجد وزیر اکبرخان را هدف قرار داد که در نتیجه آن ۱۳ تن کشته و ۴۲ تن زخمی شدند.  پیشتر در رویداد مشابه در ساحۀ کوتل خیرخانه ۲۱ تن کشته و ۳۲ تن زخم برداشتند. بعدتر، در یک حمله در سفارت روسیه در کابل، دو دیپلومات روسی و چند شهروند افغانستان متقاضی ویزه جان باختند.

این حملات از یک‌سو نشان‌دهندۀ نیرومندشدن داعش و افزایش حملات این گروه در افغانستان است و از سوی دیگر، گواه این‌که طالبان برخلاف آنچه ادعا می‌کنند در کنترل و مهار داعش ناکام بوده‌اند.  

طالبان تلاش کرده‌اند که وضعیت را در افغانستان تحت کنترل و عادی جلوه دهند. آنان پیوسته از تأمین امنیت سراسری سخن می‌زننند و این‌که افغانستان هرگز چنین آرامشی را تجربه نکرده است. سران طالبان بارها گفته‌اند که افغانستان تهدیدی برای کشورهای منطقه و جهان نیست.

برخی کشورهای حامی طالبان در منطقه در یک سال اخیر تلاش فراوان به خرج دادند که طالبان را همچون دولت مشروع و قابل قبول برای جامعۀ بین‌المللی معرفی کنند. اما ناتوانی طالبان در تأمین امنیت، اختلافات گستردۀ داخلی، بستن مکاتب دخترانه، تاخت‌وتاز به کشورهای همسایه و جهان، بی‌پروایی به مطالبات مشروع داخلی و بین‌المللی سبب شده است که کشورهای حامی طالبان بیشتر از دیگران از وضعیت جاری نگران شوند. آنان به خوبی متوجه شده‌اند که طالبان تغییر نکرده‌اند.

به دنبال حمله به‌قنسولگری روسیه در کابل، مسکو اکثر کارمندانش را از کابل بیرون کرده است. مصر به دنبال تنش لفظی با طالبان، سفارتش را در کابل بست. ایران حضور دیپلوماتیکش را در کابل به سطح کاردار پایین آورده است. سفیر ایران ماه‌ها پیش کابل را ترک کرده است. برخی کشورها به‌خاطر کمک‌های بشردوستانه و تسهیل روابط مردمی، علاقمند گشایش سفارت‌شان در کابل بودند؛ اما وضعیت پیچیدۀ امنیتی و ناامنی روزافزون همه را به تجدید نظر واداشته است.

وضعیت به پیمانه‌ای بحرانی است که پاکستان حامی اصلی طالبان، از وضعیت جاری در افغانستان به‌ستوه آمده است. نخست‌وزیر پاکستان در سازمان ملل متحد گفت که افغانستان به کانون افراط‌گرایی و تروریزم در منطقه مبدل شده و بی‌تفاوتی به وضعیت این کشور پیامدهای زیان‌باری خواهد داشت. از هنگام پیروزی طالبان در افغانستان، حملات تروریستی بر مناطق سرحدی و ایالات خیبرپختونخواه و حتا کراچی چند برابر افزایش یافته است. در آخرین مورد، مقامات پاکستانی مدعی شدند که عاملان حمله به اتباع چینایی در کراچی در افغانستان پناه گرفته‌اند. تحریک طالبان پاکستان آزادانه در افغانستان فعالیت دارد و حتا اعضای این گروه در برخی اداره‌های دولتی در ولایت سرحدی و کابل کار می‌کنند.

روسیه حامی دیگر طالبان نیز از قدرت‌گیری روزافزون داعش به هراس افتیده است. رییس‌جمهور روسیه در جمع رؤسای استخبارات کشورهای مشترک المنافع گفت که گروه‌های تروریستی از خاک افغانستان در پی فرصت برای حمله به کشورهای آسیای مرکزی هستند. نمایندۀ روسیه در سازمان ملل نیز گفت داعش برای ایجاد ترس و ناامیدی در افغانستان تلاش می‌کند. اوستیگنیوا اظهارداشت: نمی‌توانیم چشمان خود را بر واقعیت زندگی زنان در افغانستان ببندیم.

ایران نیز روابط بسیار نزدیکی با طالبان داشت. ایران تلاش کرده است که جلو مقاومت مسلحانه در برابر طالبان را بگیرد. تهران در این راستا مولوی مهدی قوماندان سابق اما ناراضی طالبان را به دولت طالبان سپرد.

زهرا ارشادی سفیر و معاون نمایندگی ایران در سازمان ملل گزارش‌ها در مورد ظهور گروه‌های تروریستی مرتبط با داعش در افغانستان را نگران کننده خواند و تاکید کرد که مقامات هیات حاکمه سرپرستی افغانستان باید متعهد به مبارزه با تروریسم، تضمین همه گامهای مناسب برای حمایت از اماکن دیپلماتیک و کنسولی علیه هرگونه صدمه و جلوگیری از حملات به اماکن، ماموران دیپلماتیک و کارمندان کنسولی باشند. افغانستان نباید دیگر به محل امنی برای گروه‌های داعش و القاعده تبدیل گردد.

سازمان ملل متحد نیز از وضعیت جاری در افغانستان نگران است. نماینده سازمان ملل در کابل با ارایۀ گزارش مفصل در سازمان ملل متحد گفت که افغانستان در مسیر جنگ داخلی، انزوا و بحران غیرقابل تصور پیش می‌رود.

با وجود اوضاع رو به وخامت افغانستان، طالبان معتقد هستند که همه‌چیز رو به راه است. آنان در واکنش به مطالبۀ جامعۀ بین‌المللی دربارۀ تشکیل دولت همه‌شمول، مدعی هستند که رژیم آن‌ها همه‌شمول است و اقوام و اقلیت‌ها در نظام مشارکت دارند. آنان دربارۀ مشارکت زنان در نظام و حق آموزش و تعلیم دختران نیز می‌گویند که با زنان مطابق اسلام و فرهنگ جامعۀ افغانستان عمل می‌شود. پیش از این، رهبر طالبان گفته بود که یک انج هم از مواضع شرعی و اسلامی‌اش نمی‌گذرد. موضع امیرالمومنین طالبان از زبان وزیر امر بالمعروف طالبان بیرون داده شد و آن اینکه آموزش علوم جدید «مباح» است.

واقعیت این است که افغانستان بدترین روزهای تاریخش را سپری می‌کند. کشوری که فاقد دولت مسوول، پاسخگو و مشروع است و نزد هیچ کشوری مشروعیت و اعتبار ندارد. با وجود تجربۀ پنج سال حکومت‌داری در دهه ۹۰ و تجربۀ یک سال قدرت در ۲۰۲۲ طالبان متوجه اشتباهات و راه‌ غلط‌شان نشده‌اند. آنها همچنان به مرام فرسوده و ایدیولوژی قهقرایی‌شان وفادار هستند که نتیجۀ آن شکست حتمی این گروه است.