فردوس کاوش

به نظر می‌رسد که پاکستان در مواجهه با رژیم امارتی هم‌چنان فاقد گزینه است و از ناچاری پالیسی قند و قمچین را ادامه می‌دهد. پاکستان قرار است از آخر ماه جاری میلادی روند اخراج شهروندان فاقد مدرک افغانستان را از قلمروش سرعت بخشد. اسلام‌آباد قبلا ترانزیت اموال تجاری به افغانستان را دشوار ساخته بود تا از درآمدهای گمرگی رژیم امارتی بکاهد. وضع قانون ویزا برای رفت و آمد بین بولدک، چمن و ویش شاید اقدامی دیگر برای اعمال فشار اقتصادی بر پایگاه اجتماعی رهبر ارشد رژیم امارتی است. حمله‌ی مستقیم هوایی بر قلمرو افغانستان هم به منظور ابلاغ این پیام صورت گرفت که اگر تحریک طالبان پاکستان مهار نشود، ارتش پاکستان تا سرحد درگیری‌های نظامی پیش خواهد رفت. ولی به نظر می‌رسد که این فشارها رژیم امارتی را در برابر تی‌تی‌پی قرار نمی‌دهد. به نظر نمی‌رسد که این فشارها رژیم امارتی را وادار کند تا علیه تی‌تی‌پی دست به سلاح ببرد، رهبران آن را بازداشت کند و ماشین جنگی‌اش را از کار بی‌اندازد. رژیم امارتی نه انتخابات برگزار می‌کند و نه خود را پاسخ‌گو به عوام می‌داند تا برای کاهش فشار اقتصادی بر آنان از ایدیولوژی خود بگذرد. تعهد اسلام‌آباد مبنی بر تعدیل اندک مقررات سخت‌گیرانه برای تسهیل ترانزیت کالاهای بازرگانی به افغانستان، نشانه‌‌ی روشن تداوم پالیسی قند و قمچین است. روشن نیست که مثلاً اگر تا شش ماه آینده، پالیسی قند و قمچین کار نکند، اسلام‌آباد و راول‌پندی چه می‌کنند؟ به نظر می‌رسد قدرت‌های بزرگ گرفتاری‌های کلان دیگر دارند و تی‌تی‌پی را مشکل محلی می‌دانند که پاکستان باید خود آن را حل کند. به همین دلیل احتمالش بسیار کم است که امریکا، روسیه و چین در همسویی با پاکستان رژیم امارتی را برای مهار تی‌تی‌پی زیر فشار بگیرند. موضع‌گیری‌های اخیر نشان می‌دهد که این سه قدرت بزرگ، رژیم امارتی را شریک مهم در جنگ با داعش می‌دانند و نمی‌خواهند غیر از جنگ با داعش مصروفیت دیگر برای آن خلق کنند. گزینه‌‌ی حمله‌ی نظامی گسترده‌ی زمینی و هوایی هم روی میز راول‌پندی نیست. جنرال‌های اردوی پاکستان می‌دانند که جنگ با چریک‌های جهادیست در کوهستان‌ها و دره‌های کنر، خوست و پکتیا سودی ندارد. تجربه‌ی ناکام جنگ دو ابرقدرت در افغانستان گواه روشن این امر است. برداشت بسیاری‌ها این است که کشورهای منطقه از جمله ایران هم زیاد طرف‌دار اعمال فشار بر رژیم امارتی برای مهار تی‌تی‌پی در همسویی با پاکستان نیستند. شاید آنان نگران اند که اگر به فرض محال رژیم امارتی با گروه تی‌تی‌پی وارد جنگ شود، این گروه به داعش بپیوندد. با توجه به این نکات، پاکستان گزینه‌‌ی مشخص برای پالیسی‌سازی در قبال رژیم امارتی و تی‌تی‌پی که شاخه‌ی پاکستانی این رژیم است ندارد. رژیم امارتی گزینه‌‌ی مذاکره و مصالحه با تی‌تی‌پی را به اسلام‌آباد و راول‌پندی پیشنهاد کرده است. چند روز پیش، یکی از بلندپایه‌گان رژیم امارتی گفت که اگر ارتش یک میلیونی پاکستان ده میلیون هم شود، تی‌تی‌پی را شکست داده نمی‌تواند. اما امتیازی که تی‌تی‌پی از پاکستان در سال ۲۰۲۲ خواست برای ارتش پاکستان قابل قبول نبود. تی‌تی‌پی در آن زمان در بدل آتش‌بس، کنترل کامل امنیتی، اداری و قضایی مناطق قبایلی را مطالبه کرد. پاکستان نمی‌تواند چنین امتیازی بدهد. این وضعیت پیچیده، نتیجه‌ی تقلای پاکستان برای ایجاد افغانستان جهادیست، نامتمدن و امارتی بر اساس سیاست عمق استراتژیک است. در گذشته پاکستان برای اعمال فشار بر رژیم‌های حاکم بر افغانستان، دین را استفاده می‌کرد و این رژیم‌ها هم در پاسخ به آن داعیه‌ی رد رسمیت دیورند و ناسیونالیسم فرامرزی پشتون را علیه پاکستان استفاده می‌کردند. پاکستان بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۶ داعیه‌ی حقوق پشتون‌ها را علیه حکومت تحت سیطره‌ی جبهه‌ی متحد و به ریاست حامد کرزی، استفاده کرد. ولی امروز هر دو ابزار در دست رژیم امارتی است. این رژیم دین و داعیه‌ی رد رسمیت دیورند را در مقابل پاکستان به کار می‌گیرد. آیا پاکستان روی گزینه‌‌ی حمایت از احمد مسعود غور خواهد کرد؟ معلوم نیست.