امیری

نیروهای مقاومت برای نخستین‌بار برای ساعاتی کنترل یکی از ولسوالی‌های ولایت بدخشان را به دست گرفتند و ولسوال طالبان در شکی را دستگیر کردند.

بدخشان از مدت‌ها بدین‌سو گواه‌ درگیری‌ها میان نیروهای مقاومت و طالبان بوده است. منابع نزدیک به فرماندهان درگیر با طالبان در بدخشان گفته‌اند که درگیری‌هایی در یفتل، راغ‌ها، دروازها و ارغنج‌خواه رخ داده است.

منابع محلی گفته‌اند درگیری‌ها ناشی از «اختلافات میان فرماندهان محلی» طالبان است. گفته می‌شود که چند تن از فرماندهان پیشین طالبان از این گروه بریده و به جبهه مقاومت ملی پیوسته‌اند.

تشدید درگیری‌ها در برخی مناطق بدخشان، پای وزیر دفاع طالبان را به فیض‌آباد، اشکاشم و پامیر کشانده است. ملایعقوب از مناطق مرزی نیز بازدید کرده است.

 بدخشان به چهارمین ولایتی تبدیل شده است که عملا نیروهای مقاومت جنگ را در برابر طالبان آغاز کرده اند. پیش از این ولایات پنجشیر، بغلان و نورستان شاهد نبردهای خونین میان طالبان و جبهۀ مقاومت بود. لشکرکشی پی هم طالبان به پنجشیر و اندراب به شکست انجامیده است.

گسترش مقاومت مسلحانه در برابر طالبان به‌شمال شرق به ویژه ولایت بدخشان، کار طالبان را دشوارتر می‌سازد.

بدخشان چه اهمیتی دارد؟

بدخشان از ولایات بسیار مهم در شمال‌شرق افغانستان است. جغرافیای پیچیده و اراضی عریض و طویل، معادن سرشار زیرزمینی و دورافتادگی از مرکز، این ولایت را به کانون گروه‌های بنیادگرا، قاچاق بران سلاح، مواد مخدر و مافیای طلا و سنگ‌های قیمتی مبدل ساخته است. طالبان از همین ولایت به شمال افغانستان ریشه دوانیدند. گروه‌های اسلام‌گرا آسیای مرکزی شامل ایغورها و چیچینی‌ها بدخشان را مأمن امن شان تلقی می‌کنند. داعش نیز توجه ویژه‌یی به این ولایت دارد.

بدخشان با سه کشور چین، پاکستان، تاجیکستان مرز دارد. بدخشان با وجود این‌که ولایت شمال شرقی حساب می‌شود، اما خط مستحکم ارتباطی با ولایات جنوبی، مرکزی، غربی و شرقی دارد.

جغرافیای بدخشان استثنایی است. طالبان به‌خوبی واقف هستند که کنترل بر بدخشان، به مثابۀ کنترل بر شمال افغانستان است و از دست رفتن بدخشان، از دست رفتن شمال محسوب می‌شود. طالبان از طریق بدخشان شمال افغانستان را فتح کردند. طالبان از شکل‌گیری مقاومت در بدخشان نگران هستند. علی‌رغم اینکه پنجشیر و شمالی در شمال کابل به مرکز مقاومت شهره است و به خاطر آشتی ناپذیری مردمان محل با طالبان شهرت ضدطالبانی دارند، اما جغرافیای شمالی- پنجشیر برای شکل‌گیری مقاومت برضد طالبان آسیب‌پذیر است. علی رغم آن، پنجشیر با قربانی فروان در برابر طالبان ایستاده و پرچم مقاومت را برافراشته نگه داشته است.

مسأله دوم آسیب پذیری آسیای مرکزی از ناحیه بدخشان است. طالبان از ولایت بدخشان به حیث یک ابزار فشار بر کشورهای آسیای مرکزی استفاده می‌کنند. آسیای مرکزی هم اکنون به طالبان باج می‌دهد. طالبان هم برخی از مطالبات کشورهای آسیای مرکزی را برآورده ساخته‌اند. کوچاندن جنبش‌های اسلام‌گرا به ولایات جنوبی و تعهد به اینکه از آدرس افغانستان تهدیدی متوجه کشورهای ازبکستان و ترکمنستان نخواهد بود، بخشی از اقدامات طالبان برای اعتمادسازی بوده است. اما با این وجود خاک اوزبیکستان، ترکمنستان و تاجیکستان بارها از مناطق مرزی افغانستان آماج حملات راکتی و توپ خانه‌ای قرار گرفته است.  به همین دلیل کشورهای آسیای مرکزی با احتیاط بیشتر رفتار می‌کند. آنها از گسترش افراط‌گرایی تحت حاکمیت طالبان سخت نگران هستند.

حضور طالبان خارجی

با وجود اینکه طالبان به کشورهای آسیای مرکزی متعهد شده‌اند که اتباع این کشورها را از ولایات شمالی به ولایات مرکزی و جنوبی انتقال می‌دهند، اما منابع محلی می‌گویند که طالبان اویغور، ازبیک و تاجیک در ولایت بدخشان حضور چشمگیر دارند.

یک خبرنگار محلی که اخیراً از کابل به بدخشان سفر کرده است، گفت که وی اویغورها را در بازار بهارک از نزدیک دیده است. او گفت که اویغورها از دور شناخته می‌شوند.

نیروهای انصارالله تاجیکستان عملاً در مناطق مرزی حضور نظامی و تسلیحاتی دارند. تاجیکستان نیروهای بیشتری را در مناطق مرزی جابجا کرده است. تاجیکستان برای تأمین امنیت مرزی از روسیه کمک خواسته است. روس‌ها نیز نگران نفوذ گروه‌های تروریستی به آسیای مرکزی هستند.

درۀ خستک مرکز طالبان خارجی است. مردمان محل به اتباع کشورهای تاجیکستان، اوزبیکستان، چیچن و اویغورها خانه و زمین داده اند. آنها همانند باشندگان محل در خستک زندگی می کنند.

طالبان وابسته به جنبش‌های اسلام گرای آسیای مرکزی، نقش مهم در «جهاد» طالبان در ولایات شمالی داشته اند. آنان شانه به شانه با طالبان افغان جنگیده اند. از این رو، از احترام خاص برخوردار هستند.

سهم بدخشان در امارت اسلامی

با درک اهمیت بدخشان، طالبان بیشترین سهم را به طالبان بدخشی داده‌اند. پس از پیروزی طالبان، بدخشانی‌ها انتظار داشتند که سهم برجسته در رهبری و بدنۀ قدرت داشته باشند. اما آنها رفته رفته متوجه شدند که به پیمانۀ زحمت و جنگ مزد به دست نیاورده‌اند. مولوی فصیح‌الدین با وجود اینکه به حیث لوی درستیز گماشته شده بود، به دلیل نادیده گرفته شدن بدخشانی ها در کابل، برای مدتی از مرکز به بدخشان رفت و عزلت گزید. رهبری طالبان پس از نارضایتی فصیح الدین، هیأتی را به دیدار او به بدخشان فرستادند و قناعتش را حاصل کرده و وی را دوباره به کابل خواستند.

پس از نارضایتی بدخشانی‌ها از رهبری امارت، آنها سهم قابل توجه به ولایت بدخشان در نظر گرفتند. لوی سارنوالی، لوی درستیز، وزیر اقتصاد، امان الدین قوماندان قوایی هوایی و دکتر فضل الله قوماندان اکادمی نظامی مارشال فهیم از مهمترین نهادهایی است که به بدخشان واگذار شده است. سهم بدخشانی‌ها در بدنۀ طالبان نیز چشمگیر است. اما این سبب نشده است که طالبان بدخشانی از وضعیت کنونی راضی باشند. آنها به شدت از سیاست های قومی و قبیله ای طالبان ناراض هستند و این نارضایتی را پنهان هم نمی کنند.

با این وجود، در بدخشان، اصطلاح مجاهدین 1400 به یک ترم جا افتاده مبدل شده است. به کسانی‌که در ماه‌های اخیر سقوط جمهوریت به طالبان پیوستند، مجاهدین 1400 نام گذاشته اند. آنها به محض اینکه متوجه شدند، لبۀ ترازو به سود طالبان لمیده است، با امارت تأمین رابطه کرده اند.

در کابل نیز چنین تفاوتی میان طالبان قایل هستند.

این نگاه برتری‌جویانه سبب شده است که اعتماد میان گروه‌های طالبان شکل نگیرد. طالبان غیرپشتون احساس تعلق به امارت اسلامی ندارند.

ناراضایتی قوماندانان محلی طالبان و توجه رهبری جبهۀ مقاومت به ولایت استراتژیک بدخشان سبب شده که درگیری‌ها در این ولایت کلیدی تشدید شود. طالبان در بدخشان بسیار آسیب‌پذیر هستند. نیروهای مقاومت می‌توانند به سادگی در صفوف طالبان در بدخشان رخنه کنند. سربازان محلی طالبان در بدخشان هیچ وجه مشترکی با تحریک طالبان ندارند. آنان براساس زدوبندهای محلی و منافع اقتصادی به صف امارت پیوسته اند. درگیری‌های درونی میان طالبان نشان دهندۀ این است که تضعیف و راندن طالبان از بدخشان نیاز به تلاش زیادی نخواهد داشت. در رویداد اخیر در ولسوالی شِکی، ولسوال طالبان که از مردمان محل بود، بازداشت گردید. اما نیروهای مقاومت وی را «آبرومندانه» آزاد کردند. چنین اقداماتی به اعتمادسازی میان نیروهای جبهۀ مقاومت و طالبان محلی می‌انجامد.